اثربخشی رویکرد مدیریت اجتماع‌محور در راستای تقویت سرمایۀ اجتماعی برون‌گروهی و کاهش مطرودیت اجتماعی (مطالعه موردی: شهرستان ریگان، استان کرمان)

هدف: هدف از تحقیق حاضر بررسی تاثیر رویکرد اجتماع‌محور در راستای تقویت سرمایۀ اجتماعی برون‌گروهی و کاهش مطرودیت اجتماعی از طریق روش تحلیل شبکه در دو بازه زمانی قبل و بعد از اجرای پروژۀ اجتماع‌محور rfldl (احیای اراضی جنگلی و تخریب‌یافته با تاکید ویژه بر اراضی شور و حساس به فرسایش بادی) در بین سرگروه‌های کمیته‌های خرد توسعه است. روش تحقیق: در این تحقیق براساس روش پیمایشی و با استفاده از مشاهدۀ مستقیم و مصاحبه با گروه‌های هدف، گره‌های شبکه شامل سرگروه‌های کمیته‌های خرد توسعه (به عنوان تصمیم‌گیرندگان اصلی در هر زیرگروه) شامل 33 نفر در چهار منطقه می باشند. یافته‌ها: میزان شاخص تراکم در بین سرگروه‌های چهار روستای مورد مطالعه در پیوندهای اعتماد و مشارکت بعد از اجرای پروژه افزایش یافته است. افزایش میزان تراکم در افراد سبب توسعۀ اعتماد، مشارکت و سرمایۀ اجتماعی در سطح افراد می‌شود. دوسویگی پیوندها نیز در ابعاد اعتماد و مشارکت بعد از اجرای پروژه روند افزایشی داشته است. افزایش این شاخص باعث پایداری شبکۀ سرگروه‌ها به میزان مطلوب شده است. میانگین فاصلۀ ژئودزیک در پیوندهای اعتماد و مشارکت در چهار روستا به ترتیب برابر با 05/2 و 09/2 بوده است. این میزان بعد از اجرای پروژه به 61/1 و 67/1 رسیده است. در واقع، نزدیک‌بودن عدد میانگین فاصلۀ ژئودزیک به عدد یک، نشان‌دهندۀ بالابودن سرعت گردش منابع و اطلاعات در افراد بوده و اتحاد و یگانگی بالای افراد را بیان می‌کند. میزان این شاخص بعد از اجرای پروژه متوسط ارزیابی می‌شود. شاخص ei در میزان اعتماد برون‌گروهی به میزان حدود 2 برابر در بین 4 روستای پایلوت افزایش یافته است و از نظر شاخص مشارکت در حدود 5/1 برابر افزایش یافته است که این امر به نوبۀ خود در افزایش سرمایۀ اجتماعی برون‌گروهی و متعاقباً کاهش مطرودیت اجتماعی نقش مهمی را ایفا می‌کند. محدودیت‌ها: در پروژۀ بین‌المللی rfldl به جنبه‌های تقویت دانش و مهارت و ایجاد اشتغال‌زایی در مناطق مختلف توجه بیش‌تری شده است. اگرچه تقویت سرمایۀ اجتماعی از طریق نهادسازی و ظرفیت‌سازی مد نظر بوده، بررسی روند تغییرات از نگاه سرمایۀ اجتماعی در طول اجرای پروژه مورد غفلت قرار گرفته است. راه‌کارهای عملی: به‌کارگیری روش تحلیل شبکه‌ای در تحلیل و ارزیابی ابعاد اجتماعی پروژه‌های توا‌ن‌مندسازی جوامع محلی و ارزیابی میزان اثربخشی پروژه‌های مشارکتی و مردم‌محور جهت نشان‌دادن روند تغییرات اجتماعی. اصالت و ارزش: این مطالعه به دلیل این‌که از روش تحلیل شبکه برای اولین بار در ایران برای ارزیابی سرمایۀ اجتماعی به صورت کمّی استفاده کرده است، جدید است و سایر محققان نیز می‌توانند از روش طی‌شده و یافته‌های آن در سایر تحقیقات استفاده کنند.