مکان‌یابی استقرارگاه‌های روستایی با منشا عشایری در خراسان شمالی

هدف: هدف از مقالۀ حاضر، شناسایی و بررسی ظرفیت های استان خراسان شمالی، جهت مکان یابی استقرارگاه‌های روستایی با منشا عشایری در استان خراسان شمالی است. هم چنین، معرفی عوامل موثر در مکان یابی بهینۀ اسکان عشایر و معرفی پهنه های دارای اولویت جهت اسکان بهینۀ عشایر (استقرارگاه‌های روستایی با منشا عشایری)، با استفاده از روش های تصمیم گیری چندمعیاره (ahp) در محیط gis است.روش: روش تحقیق در این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی تحلیلی است و روش گردآوری اطلاعات از طریق روش های کتاب‌خانه‌ای و میدانی می باشد. برای این منظور، 227 پرسش‌نامه در میان عشایر استان توزیع و تکمیل و فعالیت ها و تمایل به اسکان یا عدم تمایل به اسکان آن‌ها سنجش شده است.یافته‌ها: نتایج حاصل از بررسی ها بیان‌گر این مطلب است که در مجموع، 60.79 درصد از عشایر استان تمایل به اسکان دایم، 29.51 تمایل به کوچ و 9.69 درصد تمایل به هر دو نوع زندگی را دارند. در ادامه به منظور مکان یابی استقرارگاه‌های روستایی با منشا عشایری شاخص های تاثیرگذار در اسکان عشایر و تعیین اولویت آن‌ها بررسی شد. برای این منظور، پس از تهیۀ ماتریس های دودویی، 10 نفر از مسوولان شهرستانی و مدیران در امور اجرایی عشایری مورد پرسش قرار گرفتند و پس از تهیۀ ماتریس های زوجی، ضریب ارجحیت معیارهای موثر و زیرمعیارهای مربوط به هر شاخص، مشخص شد و پس از محاسبۀ اوزان در نرم‌افزار expert choice و مقایسۀ اوزان در روش ahp، اوزان نهایی جهت هم پوشانی لایه ها وارد نرم‌افزار gis گشته و نقشه های خروجی حاصل از روش سلسله‌مراتبی با نقشه های سایت های پیشنهادی معرفی‌شده در سازمان امور عشایری خراسان شمالی مقایسه و نتایج در قالب نقشه های خروجی و نیز در قالب جدول مقایسه ای بیان شده است.راه‌بردها: ارائۀ الگوی بهینه و موثر پهنه‌های دارای اولویت جهت استقرارگاه‌های روستایی با منشا عشایری با استفاده از روش های تصمیم گیری چندمعیاره در محیط gis.راه‌کارهای عملی: برای تهیۀ لایه های مورد نیاز (معیارها) به منظور مکان یابی استقرارگاه‌های روستایی با منشا عشایری در استان خراسان شمالی ابتدا شاخص های موثر شناسایی شده و در چهار طبقه تعریف و ماتریس مقایسۀ دودویی برای هر عامل تهیه می‌شود. در همین مرحله نیز شاخص‌های موثر در مکان یابی براساس اطلاعات توصیفی و گرافیکی از وضع موجود منطقه به وسیلۀ نرم‌افزار ‌gis تهیه می شود. در پایان، طبق اثرپذیری لایه‌ها نسبت به مکان یابی محل اسکان بهینۀ روستایی با منشا عشایری 4 طبقه‌بندی مشخص شده‌اند: 1 نامناسب 2 نسبتاً نامناسب 3 مناسب 4 کاملاً مناسب. اصالت و ارزش: نتایج به‌دست‌آمده نشان می دهد، معیارهای فاصله از گسل، دوری از نقاط سیل خیز، فاصلۀ کم‌تر از راه های اصلی و نوع کاربری اراضی مورد نظر جهت اسکان، به ترتیب، دارای بیش‌ترین اولویت و اهمیت در مکان یابی استقرارگاه‌های روستایی با منشا عشایری خراسان شمالی می باشند.