سنجش تاب‌آوری محیطی روستاهای در معرض خطر زلزله (مطالعۀ موردی: دهستان معجزات در شهرستان زنجان)

هدف: سوانح طبیعی مثل زلزله، خشک‌سالی، سیل و غیره به عنوان پدیده‌های اجتناب‌ناپذیری به حساب می‌آیند که همیشه خطری جدی برای توسعه، به‌خصوص توسعۀ روستایی هستند. جهت کاهش آسیب‌های ناشی از سوانح طبیعی باید ظرفیت و توان روستاها را برای مقابله با این حوادث بالا برد. هدف این تحقیق، سنجش تاب‌آوری محیطی در روستاهای دهستان معجزات است. روش: در این راستا از روش تحقیق پیمایشی با به‌کارگیری پرسش‌نامه استفاده شده است. روایی پرسش‌نامه با استفاده از نظرات متخصصان و پایایی آن با استفاده از محاسبه آلفای کرونباخ برای ابعاد مختلف تامین شد. جامعۀ آماری، 6413 نفر از روستاهای در معرض زلزلۀ دهستان معجزات بوده است که بر پایۀ فرمول کوکران، شمار نمونه ها 362 نمونه انتخاب شد. برای تجزیه‌و‌تحلیل اطلاعات از تحلیل‌های توصیفی و آزمون‌های t برای نمونه های مستقل، هم‌بستگی، فریدمن، تحلیل واریانس یک‌طرفه و از تکنیک‌های پرومته و الکتره 1 استفاده شد.یافته‌ها: نتایج تحقیق نشان می‌دهد که تاب‌آوری اجتماعی روستاها در سطح مطلوب است و افراد بی‌سواد دارای میانگین تاب‌آوری اجتماعی بیشتری هستند؛ اما تاب‌آوری نهادیسازمانی در سطح تا حدی مطلوب قرار گرفته است. همچنین، بین ابعاد مختلف تاب‌آوری رابطۀ مستقیم و معنی‌داری وجود دارد. در بین روستاهای مورد مطالعۀ روستاهای دوران و رامین، تاب‌آوری بالا و روستاهای چورزق، سقل طولی، ریحان و باروت آغاجی تاب‌آوری پایینی داشته‌اند. راه‌کارهای عملی: بهبود بسترهای نهادی و سازمانی و ایجاد رابطۀ دوطرفه بین سازمان‌های محلی و مردم روستایی، افزایش مشارکت در بین افراد و بهبود وضعیت زیرساختی روستاها پیشنهاد می‌شود. بررسی دلایل پایین‌بودن تابْ‌آوری روستاها و ارائۀ راه‌کار جهت افزایش تاب‌آوری برای تحقیقات آینده پیشنهاد می‌شود.اصالت و ارزش: تاب‌آوری روستاهای دهستان معجزات برای اولین بار و با تمام ابعاد مورد مطالعه قرار گرفته است و این امر جنبۀ نوآوری پژوهش است. هم‌چنین، به دلیل وجود گسل‌های فراوان در نزدیکی روستاهای مورد بررسی میزان آسیب‌پذیری روستاها و تاب‌آوری آن‌ها در برابر زلزله دارای اهمیت اساسی است.