تبیین فرآیند آسیب پذیری روستاییان نسبت به خشک سالی (مطالعه موردی: روستای پشتنگ - شهرستان روانسر)

هدف: اثرات متنوّع خشک‌سالیهای مستمر، منجر به آسیبپذیری خانوارهای روستاییان و ناپایداری معیشتی آن‌ها می‌شود و ماهیت چندبعدی و پویای آسیبپذیری ناشی از خشکسالی موجبات دشواری مطالعۀ آن را فراهم می‌سازد. این در حالی است که درک ماهیت آسیبپذیری نقش مهمّی در کاهش اثرات خشک‌سالی و بهبود معیشت پایدار روستاییان دارد. در این راستا، هدف از این پژوهش، تبیین فرآیند آسیب‌پذیری روستاییان نسبت به خشک‌سالی است.روش: پژوهش حاضر با بهره‌گیری از روش تئوری بنیانی انجام شده است. نمونه‌های مورد مطالعه را سرپرستان خانوارهای روستای پشتنگ چشمه‌قلی‌جان شهرستان روانسر در استان کرمانشاه تشکیل می‌دادند که با تکنیک طبقه‌بندی مشارکتی درآمد شناسایی و به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شده‌اند. جمع‌آوری داده‌ها با بهره‌گیری از مصاحبۀ نیمه‌ساختارمند و گروه‌های متمرکز آغاز شد، این روند تا رسیدن به اشباع تئوریک ادامه یافت. داده‌های حاصل در قالب سه مرحلۀ کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل و فرآیند آسیب‌پذیری روستاییان نسبت به خشک‌سالی تبیین شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد علل آسیب‌پذیری روستاییان نسبت به خشک‌سالی، متنوّع و گسترده بوده و یازده مقوله را در بر می‌گیرد که در قالب مدل پارادایمی شامل شرایط علّـی (عوامل آب‌و‌هوایی)، پدیـده، زمینه (محیطی و معیشتی)، شرایط مداخله‌گر (عوامل نهادیحمایتی)، کنش یا راهبردها (فنّی و غیرفنّی) و پیامدها (اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی) است و فرآیند آسیب‌پذیری روستاییان و ارتباط بین ابعاد مختلف آن را منعکس می‌کند.راه‌کارهای عملی: برمبنای نتایج به‌دست‌آمده پیشنهاد می‌شود که متولّیان امر، راهبردهای مشارکتی را برای کاهش اثرات خشک‌سالی و ارتقای تاب‌آوری و ظرفیت سازگاری روستاییان منطقه در اولویت قرار دهند، در این راستا، اتخاذ استراتژی‌های پایدار معیشتی با تاکید بر تقویت سرمایه‌های فیزیکی، اجتماعی، انسانی، مالی و طبیعی روستاییان آسیب‌پذیر توصیه می‌شود.