تحلیل روند تحوّلات ساختار اجتماعی فرهنگی روستاهای پیراشهری (مطالعه موردی: شهر سقز - استان کردستان)

هدف: برّرسی روند تحوّلات روستاهای پیرامونی شهر سقز، به منظور شناخت تغییرات ایجادشده در زمینۀ ساختار اجتماعی– فرهنگی روستاها از جنبه‌های مختلف از اهداف این پژوهش بوده است. در این پژوهش، سعی شده تا از روش‌های آماری با بهره‌گیری از نرم‌افزار آماری spss برای یافتن ارتباط بین متغیّرها استفاده شود. روش: شیوۀ جمع آوری داده ها و اطّلاعات به روش میدانی و کتاب‌خانه ای انجام شده است. در روش میدانی با مراجعه به روستاهای نمونه به مصاحبه و تکمیل پرسش‌نامه ها و تصویربرداری از موارد مورد نظر و در روش کتاب‌خانه ای نیز با مراجعه به سازمان های مربوطه، کتاب‌خانه و مطالعۀ آمارنامه ها و نقشه ها به گردآوری داده ها و اطّلاعات پرداخته شده است. یافته ها: نتایج این تحقیق نشان می دهد که گسترش کالبدی شهر علاوه بر تاثیرگذاری های اقصادی،کالبدی بر روی فرهنگ و آداب و رسوم روستاهای پیرامونی، در زمینه های مختلف نوع پوشش روستاییان، گذران اوقات فراغت، مراودات اجتماعی و غیره اهالی نیز تاثیرگذار بوده است. راه‌کارها: تغییرات اجتماعی– فرهنگی در روستاها تابعی از شرایط عمومی در سطح ماکرو هم‌چون اقتصاد جهانی، سیاست‌های بین‌المللی، ملّی و غیره است که میزان پذیرش این تغییرات در نقاط مختلف متفاوت و با سرعت‌های متغیّر صورت می‌پذیرد؛ امّا نباید این تغییرات موجب فراموشی آداب و رسوم سنّتی که تحکیم‌کنندۀ روابط انسانی به شمار می‌روند، شده و فرهنگ مصرف‌گرایی را در جامعۀ روستایی پررنگ کند، تا هنجارها و ارزش‌هایی که در جوامع روستایی وجود دارند، دست‌خوش تلاطم و ازبین‌رفتن فرآیند شهرگراشدن روستاها نشوند. از این رو، تعیین یک الگوی مناسب با رویکرد برنامه‌ریزی از بالا و اجرا از پایین به منظور مقابله با بخش منفی تغییرات، منطقی به نظر می‌رسد که برای روستاهای واقع در پیرامون شهرهای میانه اندام، براساس مدل حومه (که از مدل‌های کارکردی روابط شهر و روستا است) برنامۀ یک‌پارچۀ توسعه با عنوان طرح جامع توسعۀ روستاشهری به جای طرح‌های جامع و تفصیلی شهری و هادی روستایی پیشنهاد شود تا ضمن کاهش خلاهای قانونی برای فضاهای حدّ فاصل دو سکونت‌گاه در راستای مدیریت یک‌پارچه‌بخش، عمده‌ای از مشکلات را به صورت ناحیه‌ای حل کند. در این طرح با توجّه به ناحیۀ جفرافیایی، شرایط محیطی، اجتماعی– فرهنگی و اقتصادی و تاکید بر تقویت هویت فرهنگی و داشته‌های فرهنگ ملّی، قومی و محلّی، شرح خدمات متفاوت تعریف می‌شود. اصالت و ارزش: برّرسی روند تحوّلات روستاهای پیرامونی شهر سقز پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به منظور ارائۀ راه‌کارهای پیشنهادی بهینه جهت آشنایی با تغییرات و تحوّلات اجتماعی در روستاها از جنبه‌های نو و جدید تحقیق حاضر به شمار می رود.