تحلیل ردپای بوم‌شناختی گردشگری در نواحی روستایی (مطالعۀ موردی: روستای وشنوه - شهرستان قم)

هدف: ارزیابی اثرات فعالیت انسانی بر روی محیط زیست، سالیان متمادی است که کانون توجه محقّقان، کارشناسان، برنامه ریزان قرار گرفته است. بنابراین، ارزیابی اثرات فعالیت های گردشگران بر روی محیط طبیعی با استفاده از شاخص ردپای بوم‌شناختی، هدف اصلی پژوهش حاضر می باشد. روش: ردپای بوم‌شناختی، شاخصی است که با ارزیابی و محاسبۀ انرژی و مواد کاربردی در یک شهر، منطقه و یا کشور، فشاری را که جمعیت و فرآیندهای صنعتی بر اکوسیستم وارد می سازند، برآورد می کند. مولّفه های اصلی مورد نیاز در این روش، شامل حمل‌و‌نقل، الکتریسیته، سوخت (نفت و گاز)، آب، غذا و زباله می باشد. یافته ها: نتایج به‌دست‌آمده، بیان‌گر آن است که ردپای بوم شناختی گردشگری روستای وشنوه در گروه های مصرف غذایی، حمل‌و‌نقل، گرمایش، آب، برق و نیز تولید زباله برابر با 08/1 هکتار (سرانۀ هر گردش‌گر) بوده است. مقایسۀ این مقدار با فضای پشتیبان آن، حاکی از آن است که گردشگری در روستای وشنوه برای برآوردن نیازهای زیستی و پایداری زیست‌محیطی خود، متّکی به منطقه ای فراتر از این روستا می باشد. محدودیت ها: پراکندگی اطلاعات مربوط تعداد گردشگران واردشده به روستا، مهم‌ترین چالش پیش روی تحقیق حاضر بود. از این رو، داده های مورد نیاز از جمع بندی اطلاعات ثبت‌شده در مراکز اقامتی روستا و اطلاعات ارائه‌شده توسط شورای اسلامی و دهیاری روستا به دست آمد. راهکارهای عملی: توسعۀ سیستم حمل‌و‌نقل عمومی جهت مراجعۀ گردشگران به روستا، آموزش همگانی در خصوص نحوۀ مصرف و رعایت بهداشت محیط، گازرسانی به روستا و جای‌گزینی آن با نفت و گازوئیل که آلایندگی بالاتری دارند، برخی از مهم‌ترین رهیافت های کاهش اثرات فعالیت های گردشگری در این روستا به شمار می آید. اصالت و ارزش: تا کنون تحقیقات متعدّدی پیرامون تحلیل ردپای بوم شناختی در حوزۀ مطالعات شهری و روستایی صورت گرفته است. با این حال، پژوهش حاضر به این دلیل حائز ارزش و اعتبار است که به بررسی اثرات فعالیت های گردشگری بر روی محیط زیست پرداخته است و با توجّه به این‌که این مدل انتخابی، قابلیت ارزیابی از مقیاس محلّی تا مقیاس جهانی را دارد، بنابراین، یکی از روستاهای هدف گردشگری استان قم (روستای وشنوه) به عنوان محدودۀ مورد مطالعه، انتخاب و مورد بررسی قرار گرفته است.