واکاوی تاثیر ساختار اقتصادی محصولات زراعی بر پیوندهای روستا ـ شهری (مطالعۀ موردی: بخش مرکزی شهرستان دزفول)

هدف: هدف از پژوهش حاضر، بررسی ساختار تولید و جریان محصولات زراعی و تاثیر پیامدهای حاصل از آن بر روی پیوندهای روستا– شهری در میان روستاهای بخش مرکزی دزفول و نقاط شهری در سطح محلّی و ملّی است. روش: در پژوهش حاضر بیش از 25 درصد کل روستاهای بخش مرکزی مشتمل بر 10 روستا از این بخش و 50 درصد روستاهای سبزی و صیفی‌کار در منطقه، به عنوان نمونۀ کلان و تعداد 363 خانوار با استفاده از فرمول کوکران و با توجه به اصل پراکندگی یک‌نواخت در سراسر جامعه از طریق شیوه‌های تصادفی و روش منظّم سیستماتیک، در سطح روستاهای نمونۀ ده‌گانه، به عنوان نمونۀ خرد تعیین شدند. تحلیل اطلاعات حاصل، با کمک نرم‌افزار spss و مدل تاپسیس انجام شده است. یافته‌ها: نتایج نشان داده است که تولید و جریان محصولات زراعی، در درون خود، مجموعه‌ای از جریان افراد، کالا، سرمایه و اطلاعات را به وجود می‌آورد که روستاهای منطقه را در رتبه‌هایی متفاوت از نظر حجم این جریان‌ها به‌خصوص حجم جریان سرمایه قرار داده است. همچنین، نتایج نشان می‌دهد که این جریانات از یک سو، موجب انتقال سرمایه از سوی ساکنان شهر دزفول به سوی نواحی روستایی منطقه جهت خرید زمین، سرمایه‌گذاری در ایجاد زیرساخت‌های تولید محصولات زراعی و غیره شده و از سوی دیگر، در قالب پرداخت اجاره، آب‌بها و غیره از روستاها به شهر دزفول و به سایر شهرها منتقل می‌شود. از سوی دیگر، تمرکز و انحصار فروش محصولات زراعی در سطح محلّی و ملّی در بازار دزفول و سایر نقاط شهری کشور، بخشی از ارزش‌افزودۀ حاصل از این تولیدات را در نتیجۀ نقش واسطه‌گری شهرها و نیز تامین بخشی از سرمایۀ کشاورز توسط واسطه‌های مستقر در بازار، به این مناطق منتقل می‌کند. محدودیت‌ها/ راهبردها: بدبینی و عدم امید کشاورزان به عنوان جامعۀ آماری مورد مطالعه در خصوص تاثیر و نتیجه‌بخش‌بودن تحقیقات صورت‌گرفته در سطح دانشگاه‌ها در بهبود شرایط زندگی کشاورزان روستایی، راهکارهای عملی: برقراری ارتباط میان کشاورزان خرد روستایی با تولیدکنندگان انبوه (کشاورزی) ساکن در شهرها (کشاورزان شهری که در روستاها به کشاورزی می‌پردازند) در جهت تجاری‌سازی و بهره‌مندی کشاورزان روستایی از مزایای حاصل از صدور محصول به بازار جهانی، می‌تواند گامی در راستای توسعۀ نواحی روستایی در راستای توسعۀ منطقه‌ای باشد. اصالت و ارزش: در این مقاله، راهکار عملی ارائه‌شده، دقیقاً براساس راهکارهای ارائه‌شده در دیدگاه شبکۀ منطقه‌ای، به منظور توسعۀ منطقه‌ای ارائه شده است.