برّرسی عوامل اقتصادی و اجتماعی تغییرات کاربری اراضی (مطالعۀ موردی: شهرستان محمود‌آباد)

هدف: هدف از این پژوهش، شناخت میزان تغییر کاربری اراضی کشاورزی، جنگلی و اراضی ساخته‌شده به ترتیب سال‌های 1357، 1368، 1381 و 1394، شناخت پراکنش جغرافیایی تغییر کاربری اراضی کشاورزی شهرستان محمودآباد طی چهار دهۀ اخیر و شناخت عامل تغییر کاربری اراضی کشاورزی و جنگلی در شهرستان محمودآباد است. روش: روش این تحقیق، تجربی تحلیلی و از نظر هدف، کاربردی است. به‌ منظور گردآوری داده‌های مورد نیاز از دو روش اسنادی و میدانی (از طریق تکمیل 220 پرسش‌نامه) استفاده شد. روایی پرسش‌نامه توسّط جمعی از اساتید جغرافیای روستایی و شهری مورد تائید قرارگرفته شد. هم‌چنین، مقدار آلفای کرون باخ 0.9 به دست آمد. به‌ منظور ارزیابی میزان اثرات گویه‌ها، از آزمون کایاسکوئر و در نهایت، برای ارزیابی کلّی ابعاد از آزمون t تک نمونه‌ای استفاده ‌شده است. هم‌چنین، پردازش تصاویر ماهواره‌ای شهرستان محمودآباد از سال 1357 تا 1394، با استفاده از نرم‌افزار envi و gis صورت گرفته است. یافته‌ها: پردازش تصاویر ماهواره‌ای نشان داد که تغییرات کاربری اراضی جنگلی طی دوره‌های زمانی 1357، 1368، 1381 و 1394 به ترتیب 66، 22.3، 18 و 14.3 کیلومتر مربّع بوده است (مساحت شهرستان برابر است با 262 کیلومتر مربّع). نتایج حاصل از تحقیقات میدانی نشان داد که مهم‌ترین عوامل اقتصادی تغییر کاربری عبارت‌اند از: قیمت پایین محصولات کشاورزی، مخارج بالای زندگی و به‌صرفه‌نبودن درآمد کشاورزی، تورّم بالا در جامعه و ارزش بیش‌تر خود زمین تا کشاورزی. هم‌چنین، در بعد اجتماعی عوامل مهم و موثّر عبارت‌اند از: افزایش جمعیت ساکنان بومی روستا، عدم تمایل جوانان به فعّالیت‌های کشاورزی، تغییر استانداردهای زندگی و تمایل به شهرنشینی. اصالت و ارزش: اطّلاع از نسبت کاربری‌ها و نحوۀ تغییرات آن در گذر زمان یکی از مهم‌ترین موارد در برنامه‌ریزی‌ها هست. با اطّلاع از نسبت تغییرات کاربری می‌توان تغییرات آتی را پیش‌بینی کرده و اقدامات لازم را انجام داد. در همین راستا، این تحقیق به تحلیل عوامل اقتصادی و اجتماعی تشدید‌ کنندۀ تغییرات کاربری اراضی در شهرستان محمودآباد در سال 1394 پرداخته است. در نهایت، پیشنهاد‌هایی به ‌منظور جلوگیری یا حدّاقل کندکردن روند موجود ارائه ‌شده است.