بررسی تاثیر پروژه‌های یکپارچه‌سازی اراضی بر پایداری کشاورزی (مطالعه موردی: دشت هراز در استان مازندران)

هدف: هدف این تحقیق بررسی تاثیر پروژه های یکپارچه‌سازی اراضی بر پایداری کشاورزی اراضی در دشت هراز در استان مازندران است.روش: طرح تحقیق حاضر شبه آزمایشی و بر مبنای راهبرد پیمایشی به انجام رسیده است. جامعه آماری تحقیق را 3707 نفر از بهره‌برداران در 12 روستای هدف طرح یکپارچه‌سازی در دشت هراز استان مازندران تشکیل دادند. روش نمونه‌گیری نیز تصادفی ساده از بین دو گروه کشاورزان دارای اراضی یک پارچه و کشاورزان دارای اراضی سنتی بود. اعتبار پرسش نامه به عنوان ابزار گردآوری داده‌ها، از طریق گروهی از کارشناسان و متخصصان توسعه کشاورزی و پایایی آن نیز از طریق محاسبه ضریب آلفای کرونباخ که برای کلیه سازه‌های تحقیق به طور متوسط بین 62/0 تا 87/0 به دست آمد، مورد تایید قرار گرفت.یافته‌ها: پایداری کشاورزی بر پایه محاسبه شاخص ترکیبی به تفکیک سه بعد اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی، سنجش و ارزیابی شد. به این منظور، 10 شاخص اکولوژیکی، 8 شاخص اجتماعی و 9 شاخص اقتصادی پس از بررسی ادبیات پایداری تدوین شد. شاخص‌ها به روش ضریب موریس رفع اختلاف مقیاس شدند و به روش تحلیل مولفه‌های اصلی وزن‌دهی شدند. نتایج آزمون t تک نمونه ای نشان داد که وضعیت ابعاد سه گانه پایداری (اکولوژیکی، اجتماعی و اقتصادی) برای هر دو گروه کشاورزان در وضعیت نامناسب است. نتایج آزمون t مستقل نشان داد که بین دو گروه کشاورزان اختلاف معناداری در بعد اکولوژیکی و اقتصادی وجود دارد و وضعیت بعد اکولوژیکی در اراضی سنتی و بعد اقتصادی در اراضی یک پارچه مناسب‌تر است.محدودیت‌ها/ راهبردها: با توجه به این که تحقیق، شاخص‌های اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی سطح مزرعه را مورد استفاده قرار داد، بنابراین، لازم است تحقیقات آینده با استفاده از شاخص‌های سطح خانوار، تاثیر این گونه طرح‌ها را بر معیشت پایدار بررسی کنند.راهکارهای عملی: با توجه به یافته‌ها، جلب مشارکت کشاورزان در طراحی و اجرای عملیات یکپارچه‌سازی و سپس، طراحی نظام‌های بهره‌برداری مبتنی بر مشارکت جمعی و تعاونی‌های تولید در راستای کاهش مصرف نهاده‌های شیمیایی در مزارع، به ویژه توجه بیشتر به عملیات مبارزه بیولوژیک آفات، ترویج کودهای آلی و سبز و کود کمپوست و استفاده از ارقام مقاوم به آفات و همچنین، دشمنان طبیعی آفات می‌تواند در جهت بهبود پایداری مزارع موثر باشد.اصالت و ارزش: شناخت پیامدهای محیط‌زیستی طرح‌های یکپارچه‌سازی اراضی زراعی و تبیین چگونگی تاثیر این گونه طرح‌ها بر جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی و محیط‌زیستی مزرعه یک پارچه و پراکنده.