ارزیابی آسیب پذیری نواحی روستایی از خطر زلزله (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان مرند)

هدف: بلایای طبیعی و از آن جمله وقوع زلزله در اغلب موارد، تاثیرات مخربی بر سکونتگاه‌های انسانی داشته و تلفات سنگین جانی و مالی بر ساکنان آن وارد می سازد. زیر ساخت های نامناسب واحدهای سکونتگاهی روستایی و نابرابری‌های اجتماعی- اقتصادی موجود میان شهرها و روستاها، باعث نابسامانی فضایی در شبکه سکونتگاهی کشور شده و آسیب پذیری آن‌ها را در مقابل بلایای طبیعی، به‌طور مداوم افزایش داده است. با توجه به موقعیت کشور و نحوه قرارگیری روستاها در نقاط آسیب-پذیر از زلزله، توجه جدی به این مسیله، ضرورت دارد. این پژوهش باهدف بررسی و تحلیل آسیب پذیری سکونتگاه‌های روستایی بخش مرکزی شهرستان مرند صورت گرفت.روش: این پژوهش ازلحاظ هدف کاربردی و با روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفت. داده های موردنیاز از مطالعات کتابخانه-ای و داده های مرکز آمار ایران 1390 گردآوری شده اند. جامعه آماری این تحقیق شامل 74 روستای بخش مرکزی شهرستان مرند می باشد که به صورت تمام شماری مورد مطالعه قرار گرفتند. در این راستا به‌منظور وزن دهی شاخص‌ها به نظرسنجی از نخبگان با استفاده از تکنیک ahp اقدام شده و جهت ارزیابی آسیب پذیری و رتبه بندی سکونتگاه های روستایی از تکنیک topsis استفاده گردید. در این راستا جهت پردازش داده ها و استخراج وضعیت برخی از شاخص های مورد استفاده و نیز نمایش نتایج، سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) مورد توجه بوده است.یافته ها: نتایج تحقیق حاکی از آسیب پذیری بالا و خیلی بالا در بیش از 30 درصد روستاهای محدوده مورد مطالعه بوده که از بعد کالبدی- فضایی، 33/29 درصد روستاها و از بعد اجتماعی- اقتصادی، 44 درصد روستاها، آسیب پذیری بالا و خیلی بالایی دارند.محدودیت ها/راهبردها: ناقص بودن داده های مربوط به روستاها از چالش‌های مطالعه حاضر می باشد.راهکارهای عملی: با عنایت به این مطلب که آسیب پذیری محدوده مورد مطالعه بیشتر متاثر از آسیب پذیری کالبدی-فضایی است، این امر نیازمند ایجاد تغییر در ویژگی‌های کالبدی- فضایی منطقه مورد مطالعه در جهت بهبود وضعیت به-منظور کاهش آسیب پذیری می باشد.اصالت و ارزش: پژوهش حاضر در مقایسه با مطالعات صورت گرفته، به دنبال ارایه الگویی مناسب برای محاسبه آسیب پذیری با رویکرد فازی بر اساس شاخص‌های ابعاد کالبدی و ابعاد اجتماعی-اقتصادی است.