تحلیل روش های تولید فرش دستباف ابریشمی در روستاهای شهرستان زنجان

هدف: فرش دستباف نقش مهمی در صادرات غیرنفتی، اشتغال و معیشت خانوارهای بافنده، به ویژه خانوارهای روستایی کشور دارد؛ ولی با چالش بهبود کیفیت و کارآیی در روش های مختلف تولید روبه رو است. این پژوهش با هدف بررسی روش های تولید فرش دستباف ابریشمی در مناطق روستایی به عنوان یکی از عوامل مهم تاثیرگذار در کیفیت فرش تولیدی، از یک روش شناسی ترکیبی مطالعۀ موردی و پیمایشی استفاده کرده است. روش: دادهه ای کیفی با استفاده از فنون گروه های متمرکز و مصاحبه های نیمه ساختارمند با 90 نفر خانوار روستایی و کنشگران بازار فرش و داده های پیمایش از طریق مصاحبۀ ساختارمند با یک نمونه 265 خانوار بافنده که به تصادف از جوامع روستایی بافنده فرش شهرستان زنجان انتخاب شدند، گردآوری شدند. یافته ها: نتایج نشان داد که بافندگان روستایی از طریق شیوه های کارفرمایی مزدی، کارفرمایی سهم بری و خویش فرمایی فرش تولید می کردند. در شیوه های کارفرمایی نسبت به شیوة خویش فرمایی، کیفیت نهاده های کلیدی تولید از جمله نخ، نقشه و رجشمار فرش بالاتر بود و فرش های تولیدشده بازارپسندی بیشتر و قیمت بالاتری داشتند؛ ولی ارزش افزودة کمتری به بافندة فرش تعلق می گرفت. سود بالا در روش کارفرمایی مزدی به دلیل برخورداری کارفرما از منابع بالای اطلاعاتی، مالی و نهادهای است. آنها از کانال های وسیع ارتباطی برای شناخت بازار و کیفیت نهاده ها برخوردار بوده، همچنین، از منابع مالی کافی برای خرید نهاده های با کیفیت و مرغوب و سرمایه گذاری بیشتر در تولید فرش برخوردار هستند. محدودیتها/ راهبردها: فرضیۀ برتری شیوة کارفرمایی مزدی نسبت به دیگر شیوه ها را نمی توان تایید کرد؛ به طوری که بافندگان روستایی خویش فرما نیز در صورت برخورداری از منابع اطلاعاتی، مالی و نهادهای کافی، همچنین، تاثیرگذاری بر شبکۀ بازار از طریق تشکل های خود، می توانند حاشیۀ بازار را کاهش دهند و ارزش افزودة بیشتری را در زنجیرة ارزش فرش ابریشم به دست آورند.