تاثیر مقاوم‌سازی مسکن روستایی در کیفیت سیما و منظر روستا (مطالعه موردی: روستای احمدآباد، شهرستان بهاباد)

چکیده مبسوط مقدمه موضوع نما و سیمای شهر و روستا، چهرۀ مسلط کالبد شهر و روستا و حاوی اولین پیامها در چشم‌انداز شهروندان، در شهرسازی و به‌ویژه از نیمه قرن گذشته میلادی محل گفتگو بوده است. موضوع به جهت رابطۀ تنگاتنگ با مقولۀ هویت و ویژگی شهر و روستا، بازشناسی آن پیچیده و با شروع عصر مدرن و اعمال مدیریت های غیرعرفی مبتنی بر قانون در توسعۀ شهری و روستایی، ابعاد گسترده‌ای یافت. در جامعه ما به‌ویژه پس از انقلاب با رشد جمعیت، مقاوم‌سازی و یا بازسازی روستاها، سیما و منظر شهری و روستایی به عنوان بخشی از مناقشه معماری معاصر کشور با وجود گرایش فرهنگی خاص نظام، به یکی از کانون های گفتگو بدل گردید.بررسی‌های انجام شده در روستاها نشان‌دهنده تنوع ساخت و به‌کارگیری شیوه‌های مختلف در جهت مقاوم‌سازی مسکن است. امروزه گسترش ارتباطات و دسترسی آسان به اطلاعات، دگرگونی‌های دامنه‌داری را در کاربرد انواع مواد و مصالح ساختمانی غیربومی و مدل‌برداری از شیوه‌های ساخت‌وساز و معماری شهری در عرصه‌های روستایی به همراه داشته است. بدون تردید ورود عوامل و عناصر خارجی، از جمله مصالح ساختمانی وارداتی از مناطق شهری و جایگزینی الگوهای معماری بیگانه در کنار بافت بومی و سنتی، به ‌تدریج منظر روستا را مخدوش و در نهایت می‌تواند باعث تخریب آن شود. روستاهایی که از سوی شهرنشین‌ها به ‌عنوان ییلاق انتخاب می‌شوند، با ساخت ‌‌و ساز ویلاهای رنگارنگ چهره می‌بازند. درصورتی‌ که شرایط اقتصادی روستا و ارتباط روستاییان با شهر تقویت شود، آنچنان که وسایل ارتباط جمعی نقش مهمی در این زمینه دارند، گرایش روستانشین‌ها تبدیل به احسن کردن خانه‌هایشان رواج می‌یابد. البته در اینکه تجدید ساختمان حق هر خانوار روستایی است، تردیدی نیست، ولی اغلب الگوهای مطلوب و مناسبی برای این‌کار وجود ندارد.این تحقیق سعی دارد در مسیر کلی پژوهش به سوال‌های زیر پاسخ دهد: آیا اجرای مقاوم‌سازی مسکن، بر شاخص‌های زیباشناختی و عملکردی منظر در روستای احمدآباد تاثیرگذار بوده است؟ کدام یک از شاخص‌های کالبدی فضایی، اقتصادی و اجتماعی و زیست‌محیطی منظر روستا از مقاوم‌سازی مسکن بیشترین تاثیر را پذیرفته است؟2. مبانی نظریبراساس تعاریف، مولفه‌های تشکیل دهنده منظر شهری و روستایی دارای ابعاد گوناگونی‌اند از جمله شاخص عملکردی، زیباشناختی، کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی. دیدگاه‌های استفاده‌کنندگان درباره منظر فضاهای شهری، در زمره مهمترین عوامل اصلی در عملکرد بهینه منظر فضاهای عمومی شهری، معیارهای اولویت‌سنجی، نیازسنجی و مکان‌یابی این فضاهاست. از آنجا که نظرات و آرای مختلفی در سطح شهر و روستا پیرامون مسایل و اولویت‌ها وجود دارد و اتخاذ تصمیمات باید همگرا و در راستای پوشش همه جانبه اولویت‌ها باشد، لذا، بررسی توسعه کیفی و کمی معیارهای منظر (بصری) فضاها باید مبتنی بر نظرات شهروندان و استفاده کنندگان از فضا باشد.3. روش تحقیق در این تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده، که با استفاده از روشهای گرداوری اطلاعات به‌صورت مطالعه اسنادی و کتابخانه‌ای دیدگاه‌ها، نظریات و تعاریف مربوط به موضوع پژوهش بررسی شد. همچنین با استفاده از روش میدانی(پرسش نامه، مشاهده، مصاحبه و برداشت میدانی) داده‌های مورد نیاز جمع‌آوری شده و در نرم افزار spss پیاده شد.داده‌ها در بازه زمانی مهرماه 1393 تا اسفند 1393 جمع‌آوری شد. سپس با آزمونها مورد نیاز به تجزیه و تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیات پرداخته شد. طی جلساتی که میان متخصصین روستای احمدآباد، خبرگان و مدیران برگزار شد، هماهنگی های لازم به منظور انجام مطالعه میدانی و پرسش‌نامه انجام گرفت. در این تحقیق پس از مطالعات وسیع، بررسی پیشینه تحقیقات انجام شده، مشورت با خبرگان، دو پرسش‌نامه‌ تهیه شد و سپس برای سنجش روایی، پرسش‌نامه‌ها میان 5 نفر از خبرگان تحقیق و متخصصین امر مقاوم‌سازی، معماران و طراحان، توزیع شد و سرانجام، پس لحاظ کردن نکات مورد نظر، نسخه نهایی پرسش‌نامه‌ها به‌دست آمد. مرجع جوابگویی به سوالات پرسش‌نامه(جامعه مطالعاتی) گروه اول سرپرستان خانوار و در گروه دوم مدیران و کارشناسان نظام فنی روستایی بودند. هر دو گروه به اولویّت‌بندی و امتیازدهی معیارها پژوهش پرداخته‌اند و میزان تحقق معیارها را با استفاده از طیف 5 مقیاسی لیکرت مشخص کرده اند.4. یافته های تحقیقدر تحقیق حاضر با مروری بر متون نظری، مشاوره با خبرگان و نیز روستای مطالعاتی و با توجه به نتایج پرسش‌نامه، 40 معیار معرفی شد. با توجه به نظر خبرگان، معیارها در شش شاخص طبقه‌بندی شدند. شش شاخص: عملکردی، زیباشناسی، کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی به عنوان مهمترین شاخص‌های ارزیابی سیما و منظر روستا مشخص شدند. نتایج در قالب مجموعه‌ای از تحلیل‌های توصیفی، استنباطی و تصویری، صورت گرفته است. در نهایت معیارها و شاخص‌ها در قالب ماتریسی توسط آزمون های آماری ارزیابی گردیده‌اند.5. نتیجه گیری مقاوم‌سازی تاثیرات بسیاری چه به‌صورت مثبت و چه به‌صورت منفی بر شش شاخص عملکردی، زیباشناختی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی و زیست محیطی روستای مورد مطالعه داشته است. همچنین نتایج آزمون اول حاکی از آن است که برخی از معیارهای مربوط به شاخص‌های عملکردی و زیباشناختی همچون توجه به منطقه‌بندی ارتفاعی، تناسبات موجود در بنا، توجه به عملکرد سکونتی و معیشتی واحدها، انطباق با ساختار و توان مدیریت اجرایی و نظارتی روستا، در سطح 99% و متغیرهای جلوه‌بخشی به مبلمان روستایی، انعطاف‌پذیری و خوانایی ساختمان‌ها، وحدت فضایی و سازگاری سبک‌های ساختمانی، هماهنگی میان فرم، در سطح 95% معناداری را نشان داد که نشان از تاثیر مقاوم‌سازی دارد. نتایج آزمون دوم نیز نشان می‌دهد که کلیه معیارهای منتخب کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی تاثیرپذیر از مقاوم‌سازی در بافت روستای احمدآباد تا 99% سطح معناداری را به خود اختصاص داده‌اند.

The Impact of Rural Housing Rehabilitation on Rural Landscape (Case Study: Ahmadabad Village of Bahabad County)

Purpose: The main objective of this research is to develop and evaluate measures of rural housing landscape and the effect of strengthening on rural housing landscape of the village of Ahmedabad in Bahabad.The main objective of this research is to investigate the effect of rural housing rehabilitation on the landscape of Ahmadabad village from Bahbad which is based on the concept of landscape assessment.Design/methodology/approach: The purpose of this study as a methodology is applied, descriptive and field study. For data collection, documentation and survey method using a questionnaire for residents and technical observers have been used. To analyze the variables and indicators of the study, SPSS software and Chi Square and t tests were used. Also plan to analyze the effects of strengthening rural housing and perspective view and the village of Ahmadabad factor analysis, Bartlett test and the KMO indicator.Finding: Results indicate that strengthening many effects that may be positive or negative on the six performance indicators, aesthetic, economic, social and physical environmental and village have been studied. The results of the first test showed that some of the criteria related to performance indicators and aesthetic as due to zoning height, the proportion in the building, according to the settled units, compliance with the structure and the executive management and oversight of the village, in the 99% of variables appearance to furniture, flexibility and readability buildings, spatial unity and consistency of building styles, harmony between form, at 95%, which indicates a strengthening effect is significant. The second test results show that all the criteria of physical, economic, social and environmental influence of strengthening the fabric of the village of Ahmadabad to 99% to account for a significant level.Research limitations/implications: A lack of support from government agencies and the lack of statistical information on the type of tissue construction and existing buildings in the villagePractical implications: According to research findings that show the direct relationship between the resistance and the perspective of the village, in the implementation of strengthening, the choice of materials facade and their implementation should be in a way that in addition to the rules and regulations of comprehensive plans and detailed and the high council urban Planning and architecture of Iran, offered to meet six criteria. Originality/value: Original innovation is in the provision of rural landscape assessment criteria. These criteria can guide those involved in retrofitting buildings rural housing. The proposed criteria can be used to analyze the beauty of the landscape, the villages designed to be used.