تعیین غلظت‌های کشنده (lc10-90) سموم دلتامترین و فن‌والریت و تاثیر آن‌ها بر علائم بالینی و تغییرات رفتاری در ماهی گورخری چهارمحال و بختیاری aphanius vladykovi (coad, 1988)

حشره‌کش‌های مصنوعی پیروتروئید به‌طور گسترده به‌جای حشره‌کش‌های آلی کلره، فسفره و کاربامات‌ها برای کنترل انواع مختلف آفات استفاده می‌شوند و به‌عنوان قوی‌ترین حشره‌کش‌ها شناخته شده‌اند. به دلیل استفاده زیاد از سموم دلتامترین و فن‌والریت در مزارع استان چهارمحال و بختیاری در مرکز ایران، این مطالعه برای تعیین غلظت نیم کشنده (lc50)، غلظت بی‌اثر (noec)، حداکثر غلظت مجاز (mac) و حداقل غلظت موثر (loec) این سموم و تاثیر آن‌ها بر تغییرات رفتاری و علائم بالینی در ماهی گورخری چهارمحال بختیاری (aphanius vladykovi) انجام گرفت. برای این منظور برای هر تیمار 7 قطعه ماهی گورخری با سه تکرار درون آکواریوم‌های 20 لیتری در معرض غلظت‌های مختلف دلتامترین (2.5%) و فن‌والریت (20%) به مدت 96 ساعت قرار گرفتند و میزان تلفات ماهیان هر 24 ساعت جمع‌آوری و ثبت شد. در طول آزمایش واکنش و رفتار ماهیان در معرض مواد سمی به‌دقت زیر نظر قرار گرفت. مقادیر lc50 96 ساعته، noec، loec و mac سم دلتامترین برای ماهی گورخری به ترتیب 0.015، 0.0001، 0.0005 و 0.0002 میکروگرم در لیتر محاسبه شد. همچنین مقادیر lc50 96 ساعته، noec، loec و mac سم فن‌والریت برای ماهی گورخری به ترتیب 0.021، 0.0005، 0.001 و 0.0007 میکروگرم در لیتر بود. اولین تغییرات رفتاری بعد از 15 دقیقه در معرض قرارگیری با غلظت‌های بالای سم دلتامترین (0.01، 0.1 و 1 میکروگرم در لیتر) مشاهده شد. همچنین ماهیان بعد از 3 ساعت در معرض غلظت‌های 0.01، 0.1، 1 و 10 میکروگرم در لیتر فن‌والریت رفتار غیرعادی از خود نشان دادند. بر اساس نتایج این تحقیق سموم دلتامترین و فن‌والریت ازنظر درجه سمیت در دسته سموم فوق‌العاده سمی و کشنده برای ماهی گورخری چهارمحال و بختیاری قرار می‌گیرند. برای حفاظت از این گونه ارزشمند استفاده از مبارزه بیولوژیک با آفات به‌جای آفت‌کش‌ها توصیه می‌شود.