شیوع‌شناسی و بررسی عوامل خطرساز و حفاظت‌کنندة فردی مزاحمت‎ سایبری

زمینه و هدف: پژوهش‌های زیادی در خارج از کشور در مورد مزاحمت سایبری انجام شده است که آمارهایی را در خصوص شیوع و عوامل موثر بر آن، گزارش کرده‌اند؛ علی‌رغم این پژوهش‌های متنوع، مزاحمت سایبری در کشور ما یک پدیدۀ ناشناخته است و با وجود گسترش استفاده از فناوری‌ها، پژوهشی در این زمینه انجام نشده است. در این مقاله، تلاش شد میزان شیوع و عوامل خطرساز و حفاظت‌کنندة فردی مزاحمت سایبری بررسی شود.روش: در مطالعۀ توصیفی - همبستگی حاضر، از بین دانش‌آموزان پسر و دختر سال دوم مقطع متوسطۀ دوم شهر اهواز در سال تحصیلی 1398-1397 دو نمونه (2000 نفر در مرحلۀ شیوع و 400 نفر در مرحلۀ آزمون فرضیه‌ها)، با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی چندمرحله‌ای (نسبتی) انتخاب شدند. برای جمع‌آوری داده‌ها از پرسشنامه‌های پروژۀ مداخلۀ مزاحمت سایبری اروپا (ecipq) و پرسشنامۀ ویژگی‌های جمعیت‌شناختی محقق‌ساخته استفاده شد. برای تحلیل داده‌ها، روش‌های آماری توصیفی و رگرسیون لوجستیک به کار رفت.یافته‌ها: یافته‌های این پژوهش نشان داد که 15.4 درصد از نوجوانان قلدر سایبری، 14.7 درصد قربانی سایبری و 6.7 درصد قلدر قربانی سایبری بودند. میزان شیوع قلدری سایبری و قلدر قربانی سایبری در نوجوانان پسر، نسبت به دختر، بیشتر بود؛ در حالی که میزان شیوع قربانی مزاحمت سایبری شدن در نوجوانان دختر، نسبت به پسر، بیشتر بود. به‌علاوه، نتایج نشان داد که ابعاد مزاحمت سایبری (یعنی قربانی سایبری، قلدری سایبری و قلدر قربانی سایبری) را می‌توان از روی ویژگی‌های فردی (میزان استفاده از فناوری، جنسیت، قومیت و شاخص تودۀ بدنی) پیش‌بینی کرد (0.01>p).نتیجه ‌گیری: با توجه به شیوع نسبتاً بالای مزاحمت‌های سایبری در نوجوانان، سیاست‌ها و برنامه‌ها باید با تفاوت‌های جنسیتی در میزان شیوع و عوامل خطرساز و حفاظت‌کنندة فردی مرتبط با آن، هم‌خوانی داشته باشند.

epidemiology and study of individual risk and protective factors of cyberbullying

abstractintroduction: several studies have been conducted abroad about cyberbullying that have reported statistics on the prevalence and the factors affecting it; despite this diverse research, cyberbullying in our country is still an unknown phenomenon and despite the expansion of the use of technologies, research has not yet been conducted. therefore, the epidemiology of this new type of bullying and the study of risk and protective factors related to it, can provide grounds for conducting research within the country. in the present article, attempts to investigate the prevalence and individual risk and protective factors of cyberbullying.method: in the present descriptivecorrelation study, among the girl and boy students of second grade of high school in ahvaz in the academic year 201819, two samples, 2000 in the prevalence stage and 400 in the hypothesis testing stage using multistage random sampling method (stratified) were chosen. the european cyberbullying intervention project questionnaire (ecipq) and the researchermade demographic characteristics questionnaire were used to collect data. descriptive statistical methods and logistic regression were used to analyze the data.results: findings of this study showed that 15.4% of adolescents were cyberbully, 14.7% cybervictim and 6.7% cyber bullyvictim. the prevalence of cyberbully and cyber bullyvictim was higher in adolescent boys than in girls; while the prevalence of cybervictim was higher among adolescent girls than boys. in addition, the results showed that the dimensions of cyberbullying (cybervictim, cyberbully and cyber bullyvictim) could be predicted based on individual characteristics (technology use rate, gender, ethnicity, body mass index) (p