مدل مفهومی شناختارهای جرم‌زا براساس تحلیل روایت زندگی مجرمان سایبری

زمینه و هدف: شناختارهای جرم ‌زا با تضعیف رابطۀ بین استانداردهای اخلاقی و رفتار شخصی، به نگرش ‌های مجرمانه به‌ عنوان علت های اصلی در بروز و حفظ رفتار مجرمانه تاکید می ‌کنند. هدف این تحقیق، شناسایی شناختارهای جرم زا در مجرمان سایبری است.روش: پژوهش حاضر به لحاظ گردآوری اطلاعات از نوع کیفی و با رویکرد کثرت‌ گرا و با استفاده از روش نظریۀ داده بنیاد انجام شده است. جامعۀ آماری آن مجرمان سایبری هستند که در سال‌های 97 و 98 توسط پلیس فتای فاتب دستگیرشده و 23 نفر از آن‌ها از طریق نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده‌ها، مصاحبه‌ های نیمه ساختاریافته و فرم تجدیدنظر شدۀ مک‌ آدامز بود و مصاحبه‌ها تا رسیدن به اشباع نظری داده ‌ها ادامه و پس از پیاده‌سازی و استخراج داده‌ ها، مدل مفهومی توسعه‌یافته ترسیم شد. در این تحقیق، ابتدا از تحقیقات انجام‌شده در خصوص شناختارهای جرم زا و نظریه‌ ها به عنوان منبع داده استفاده و مولفه‌های شناختارهای جرم‌ زا شناسایی و مدل مفهومی پیش ‌فرض ترسیم شد، سپس به منظور توسعۀ مدل مفهومی شناختارهای جرم زای مجرمان سایبری، از روش تحلیل روایتی با رویکرد کثرت گرا استفاده شد.یافته ‌ها: یافته‌ ها نشان داد که در مجرمان سایبری، شناختارهای روانی جرم زا (شامل شخصیت وسواس اجبار، اضطرابی، خلقی، جنسی و پرخاشگری)، شناختارهای فردی جرم ‌زا (شامل سبک‌های مقابله با مشکلات، سبک‌های هویتی، طرح‌واره‌ها، مکانیسم‌های دفاعی و غیره) و شناختارهای بین فردی و محیطی جرم زا (شامل اختلالات کارکردی خانواده، ارتباط با دوستان، جنس مخالف، تعارض زوجین و مشکلات تحصیل و مدرسه) و در نهایت شناختارهای اجتماعی‌ جرم‌ زا مشاهده می‌شود.نتیجه ‌گیری: شناختارهای جرم ‌زا منجر به شکل ‌گیری نگرش‌ ها ، باورها و هنجارهایی در مجرمان سایبری می‌شود و با ایجاد ویژگی‌ های روانی و فردی، بر انگیزه (قصد رفتار مجرمانه) و ارتکاب جرم سایبری در مجرمان تاثیر می ‌گذارند. لذا پیشنهاد می ‌شود به دلیل ماهیت و ویژگی ‌های فضای سایبر، با بهره‌ گیری از فنون شناسایی ویژگی‌ های مجرمان فضای سایبر، امکان پیشگیری از جرائم سایبری توسط ماموران پلیس سایبری به وجود آید.

Conceptual model of Criminogenic Cognitions based on the analysis of the life narration of cybercriminals

Background and Aim: Criminogenic Cognitions have weakened the relationship between moral standards and personal behavior and they emphasize criminal attitudes as the main reasons in the occurrence and maintenance of criminal behavior. The purpose of this study is to identify Criminogenic Cognitions in cybercriminals.Research Methodology: The current study has been implemented in terms of data collection a qualitative research with a pluralistic approach and in terms of research method using Grounded Theory. Statistical population of the study consisted of cybercriminals who arrested by Tehran cyber police in 2017 and 2018 and 23 persons of them were selected by targeted sampling. The main research data collection tools were the semistructured interviews and the revised form of McAdams, which continued till theoretical saturation, then data was implemented and extracted so as to draw the developed conceptual model.  At first those researches which have been done toward criminogenic cognitions and theories are utilized as a source of data then, identified criminogenic cognition components are used for drawing the default conceptual model. In order to develop conceptual model of criminogenic cognitions relating to cybercriminals, it was used narrative analysis with a pluralistic approach.Findings: The findings showed that criminal psychological cognitions (including obsessivecompulsive personality, anxiety, mood, sex and aggression); Individual criminal cognitions (including coping styles, identity styles, schemas, defense mechanisms, etc.), interpersonal and environmental cognitions of the crime (including functional disorders of family, communication with friends, opposite sex, Couples' conflicts and problems with education and school) and finally socialcriminal cognitions in cybercriminals are observed.Conclusion: criminogenic cognitions lead to the formation of attitudes, beliefs and norms in cybercriminals and creation of psychological and personal characteristics affect the motivation (intent of criminal behavior) and committing cybercrimes by criminals. Therefore, it is suggested that due to the nature and characteristics of cyberspace, in spite of identifying techniques and characteristics of cybercriminals, preventative measures will be done by Cyber Police.