تحلیل جریان‌های تکفیری و پیامدهای سیاسی امنیتی آن در جمهوری اسلامی ایران

زمینه و هدف: اقدامات جریان‌های تکفیری و رقابت ژئوپلیتیکی قدرت‌های منطقه‌ای و فرا‌منطقه‌ای در قالب جنگ‌های نیابتی به بهانۀ مقابله با تکفیر، باعث بروز بحران و تداوم ناامنی در کانونی‌ترین نقطۀ خاورمیانه شده و پیامدهای سیاسی و امنیتی بسیاری را به وجود آورده است که این پژوهش به تحلیل و تبیین این پیامدها در امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران پرداخته است. روش: پژوهش حاضر از نظر ماهیت داده‌ها، کیفی که با استفاده از تکنیک نظریۀ زمینه‌ای انجام شده است. جامعۀ آماری تحقیق، 20 نفر از نخبگان سیاسی و امنیتی و مطلعان دانشگاهی در سطح راهبردی بوده که به صورت هدفمند و از طریق مصاحبه‌های عمیق نیمه‌ ساختاریافته، نسبت به جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات از آن‌ها اقدام شده و سپس بر مبنای نظریۀ زمینه‌ای، تحلیل و اعتباریابی شده است. یافته‌ها: یافته‌های تحقیق نشان داد در بخش شرایطی، مقوله‌های سیاسی شدن موضوعات فرهنگی و اجتماعی، کاهش احساس امنیت، ترویج افراط‌گرایی مذهبی، نفی جمهوریت و مشارکت سیاسی، تلاش برای تضعیف نظام و ترویج قوم‌گرایی؛ در بخش فرآیندی، مقوله‌های افراط‌گرایی و خشونت سازمان‌یافته، ضعف در مدیریت موضوعات سیاسی، چالش اقتدار و مشروعیت دولت عراق و سوریه، ایران هراسی، خلا نظم امنیتی کارآمد، تسلط و نفوذ غرب و اسرائیل بر جریان‌های تکفیری، پشتیبانی مالی و تجهیزاتی عربستان و هم‌پیمانان از تکفیر؛ در بخش راهبردی، مقوله‌های ایجاد ناامنی در داخل، تضعیف محور مقاومت و امنیت‌سازی برای اسرائیل و تسلط بر منطقه و در بخش پیامدی، کاهش امنیت سیاسی، انتقال ناامنی به داخل حوزۀ سرزمینی و تهدید منافع ایران در منطقه احصاء شد. نتیجه‌گیری: براساس یافته‌ها و مدل پارادایمی مقاله، مولفه‌ها و شرایط علّی و زمینه‌ای در محیط امنیتی جمهوری اسلامی ایران برای ظهور و بروز افراط‌گرایی مذهبی وجود داشته و بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، راهبردهای خود را متناسب با آن ترسیم و با فرآیندها و مکانیزم‌های داخلی و خارجی، افراط‌گرایی را ایجاد کرده‌اند که پیامد آن انتقال ناامنی به ج.ا.ایران بوده است.