کارکرد‌های گفتمانی تغییر ترتیب موضوع‌های اصلی جمله در زبان فارسی

زبان فارسی دارای یک ترتیب سازه‌ای غالب است. اما جملاتی نیز وجود دارند که ترتیب سازه‌هایشان با ترتیب متعارف همخوانی ندارد و نشاندار هستند. تحقیقات نشان می‌دهد که ترتیب نشاندار تحت تاثیر عوامل نحوی، معنایی و کاربردشناختی پدید می‌آید. وقوع و توزیع صورت‌های مختلف بیانگر این نکته است که صورت‌هایی که ترتیب سازه‌ای نشاندار دارند، با اهداف مختلف گفتمانی و کاربردشناختی بکار گرفته می‌شوند. در این مقاله با اتکاء به داده‌های زبان فارسی که از متون نوشتاری ادبی، علمی، داستانی، و روزنامه‌ای گردآوری شده است، انگیزه‌های ممکن در انتخاب یک ترتیب سازه‌ای نشان داده می‌شود و مشخص می‌شود که بکارگیری یک صورت خاص وضعیت گفتمانی، کاربردشناختی مختلف را باز می‌نماید که عبارتند از ایجاد تاکید غیرتقابلی با پسایند کردن فاعل، برجسته سازی یا ایجاد تقابل با پیشایندسازی مفعول صریح و قرار دادن آن در جایگاه کانونی ویژه هنگامی که پسایند می‌شود. همچنین پسایند کردن مفعول غیرصریح به هدف ایجاد تقابل.