تحلیل گذرایی افعال «زیرشمول فعل گفتن» بر اساس نظریه پیش‌نمونه

مقاله حاضر به بررسی «تحلیل گذرایی افعال زیرشمول فعل‌ گفتن بر اساس نظریه پیش‌نمونه» می‌پردازد. تاکنون «گذرایی» از جنبه‌های مختلفی بررسی شده و یکی از موضوع‌های مطرح در مطالعات دستوریان و زبان‌شناسان بوده است. یکی از دلایل اهمیت بررسی ساخت گذرا اینست که گذرایی در همه زبان‌ها وجود دارد و جز جهانی‌های زبانی محسوب می‌شود. هرچند در زبان فارسی این ساخت از دیدگاه‌های مختلفی بررسی شده است ولی با این وجود، درباره «افعال زیرشمول فعل گفتن» تحقیق مستقلی صورت نگرفته است و این افعال به رغم اهمیت بسیاری که در ترجمه و آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان دارند، هنوز بررسی نشده‌اند. به این منظور، نگارنده از نظریه پیش‌نمونگی به عنوان ابزاری تحلیلی برای بررسی این ساخت بهره برده است. براساس این نظریه، پیش‌نمونه عضو کانونی و بارز هر مقوله است و سایر اعضا بر حسب شباهتشان با این عضو تعریف می‌شوند. «افعال زیرشمول فعل گفتن» در زبان فارسی را می‌توان بنابر نقش مفعول آنها در سطح معنایی توصیف کرد و طبق آن گذرایی این افعال را مشخص کرد. همچنین طبق تحقیق حاضر افعال زیرشمول فعل گفتن در زبان فارسی را می‌توان در سه گروه افعال گذرای پیش‌نمونه‌ای، افعال گذرای غیر پیش‌نمونه‌ای و افعال ناگذرا تقسیم کرد.