جمله‌های فارسی در آثار ابن‌ابی‌الدُّنیا از کهن‌ترین شواهدِ فارسیِ نو

مدارک و شواهد زبان فارسی از دو قرن اول و دوم هجری بسیار اندک است و آنچه باقی‌مانده برای ایران‌شناسان ارزش و اهمّیّت فراوانی دارد. یکی از نویسندگان قرن سوم که چند جملۀ فارسی را در آثار خود نقل کرده ابن‌ابی‌الدُّنیا (208 - 281ه.ق) است. جمله‌های فارسی در آثار ابن‌ابی‌الدُّنیا از قدیمی‌ترین مدارک و شواهد زبان فارسی نو (فارسی دری) است که به‌دست ما رسیده است و از منظرِ تاریخ زبان فارسی حائز اهمّیّت فراوان است. در پژوهش حاضر همۀ آثار چاپی ابن‌ابی‌الدُّنیا را به روش استقراء تام بررسی کرده‌ایم و پس از شناسایی و استخراج جمله‌های فارسی، به توصیف و تحلیل آنها پرداخته‌ایم. نتایج این پژوهش عبارتند از: 1. ابن‌ابی‌الدُّنیا در آثار خود که به زبان عربی تالیف کرده، چند جملۀ فارسی آورده است.2. جمله‌های فارسیِ آثارِ ابن‌ابی‌الدُّنیا از معدود مدارک و شواهد موجود فارسی نو و از قدیم‌ترینِ آنهاست و به این دلایل در پژوهش‌های مربوط به تاریخ زبان‌فارسی و ایران‌شناسی حائز اهمّیّت بسیار است. 3. وجود جمله‌های فارسی در آثارِ ابن‌ابی‌الدُّنیا نشان می‌دهد که در قرن‌های نخستین هجری، زبان فارسی نو در مناطقی از جنوب غربی ایران و عراق (اهواز و بصره و کوفه و بغداد) به شکل زبان گفتار رواج داشته است. 4. برای تدوینِ تاریخ زبان فارسی و بررسیِ همه‌جانبۀ این موضوع باید همۀ متون عربی که در سه قرن نخستین هجری تالیف شده‌اند از منظر کلمات و عبارات فارسی بررسی شوند تا آنگاه بر پایۀ شواهد بیشتر شاید بتوانیم به توصیفِ جامع‌تر و دقیق‌ترِ زبان فارسی دست یابیم.