استعاره‌های جهتی «بالا» و «پایین» در فارسی عامیانه: مفاهیم؛ خوشایندی و ناخوشایندی؛ تقابل مفهومی

هدف از این پژوهش توصیفی-تحلیلی، بررسی مفاهیم و تبیین خوشایندی، ناخوشایندی و تقابل مفهومی در استعاره های جهتی «بالا» و «پایین» در فارسی عامیانه است. داده های این پژوهش از مداخل «بالا»، «بلند»، «سر»، «روی»، «آسمان»، «پا»، «پایین»، «افتادن»، «انداختن»، «زیر» و «خاک»  فرهنگ فارسی عامیانۀ نجفی (1387) استخراج و در چارچوب نظرات لیکاف و جانسون (1980) و کووِچِش (2002) تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که استعاره های جهتی «بالا» و «پایین»، به ترتیب، 26 و 28 حوزۀ مفهومی را صورت بندی می کنند؛ کاربرد هم‌زمان هر دو جهت «بالا و پایین»، بر 8 مفهوم انتزاعی دلالت دارد؛ استعاره های جهتی «بالا»، همیشه مفاهیم «خوشایند» و استعاره های جهتی «پایین»، همیشه مفاهیم «ناخوشایند» را صورت بندی نمی کنند، گرچه استعاره های جهتی «پایین»، تمایل بیشتری به سازمان‌دهی مفاهیم ناخوشایند دارند و استعاره های جهتی «بالا» و «پایین»، لزوماً در «تقابل مفهومی» باهم قرار نمی گیرند. یافته های این پژوهش تا حدود زیادی با نظرات لیکاف و جانسون (1980) و کووِچِش (2002) متفاوت است.

up- down orientational metaphors in colloquial persian: concepts; positive and negative evaluation; conceptual opposition

the following descriptive-analytical research aims at investigating the concepts, positive and negative evaluation and conceptual opposition in &up& and &down& orientational metaphors in colloquial persian. the corpus containing &up&, &high&, &head&, &on&, &sky&, &leg&, &down&, &fall&, &throw&, &under& and &soil& was extracted from najafi’s folklore persian (1387/2008) and analyzed within the theoretical approaches discussed by lakoff and johnson (1980) and kovecces (2002). the findings showed that orientational metaphors &up& and &down& organize 26 and 28 conceptual domains, respectively, in colloquial persian, and the simultaneous use of &up& and &down& organizes 8 abstract concepts. also, the orientational metaphors &up&, is not necessarily in line with positive and &down&, with negative concepts, though &down& metaphors are inclined towards negative concepts. finally, conceptual metaphors do not necessarily stand in conceptual opposition. to a great extent, the findings of this research are different from lakoff and johnson (1980) and kovecces (2002).