ساخت‌ هجا در زبان ترکی : یک مطالعۀ آماری

پژوهش حاضر با استفاده از یک پیکره‌ زبانی نسبتاً وسیع به بررسی توزیع و فراوانی ساخت‌های هجایی و همچنین فراوانی وقوع واکه‌ها در این ساخت‌ها می‌پردازد تا از این طریق گرایش‌های بی‌نشان واجی از حیث ساخت هجا و عنصر مرکزی هجا در نظام آوایی زبان ترکی را مشخص سازد. نتایج تحلیل‌های آماری از فراوانی وقوع واژه‌ها در هر یک از ساخت‌های هجایی نشان داد از میان سه ساخت‌ یک‌هجایی، ساخت هجایی cvc، از میان 9 ساخت دوهجایی، ترکیب هجایی cv.cvc، از میان 10 ساخت سه‌هجایی، ترکیب هجایی cv.cv.cvc و از میان 7 ساخت چهارهجایی‌ ترکیب cv.cv.cv.cvc بیشترین فراوانی وقوع را دارند. محاسبه‌ فراوانی ساخت‌های هجایی cv، cvc و cvcc صرف نظر از نوع واژه (از حیث تعداد هجاهای سازنده) از روی نسبت هنجارشده هجاها حاکی از آن بود که فراوانی ساخت هجایی cv در مقایسه با cvc و cvcc بیشتر است و در نتیجه این ساخت هجایی از دیگر انواع ساخت‌های هجایی بی‌نشان‌تر است که این امر کاملاً تاییدکننده‌ نظام سلسله ‌مراتب نشانداری ساخت‌های هجایی در نظریه‌ زبانی است. از سوی دیگر، بررسی فراوانی وقوع واکه‌ها در هر یک از ساخت‌های هجایی نشان داد که توزیع واکه‌ها برای واکه‌های افتاده /ɑ و ӕ/ بیشینه و واکه‌های نیمه‌افراشته //e، /o/ و /ø/ کمینه است و واکه‌های افراشته /u/، /y/، /i/ و /ɯ/ فراوانی کمتر از واکه‌های افتاده و بیشتر از واکه‌های نیمه‌افراشته دارند که این یافتۀ آماری به‌طور کامل تاییدکننده‌ نظام سلسله‌ مراتبی محدودیت‌های نشانداری واکه‌ها برحسب ارتفاع زبان نیست. طبق نظام سلسله ‌مراتبی نشا‌نداری برحسب ارتفاع زبان در واج‌شناسی جهانی، افراشتگی زبان در تولید واکه‌ها یک ویژگی بی‌نشان است. یعنی اگر در زبانی واکه‌های افتاده یا نیمه‌افراشته وجود داشته باشند، واکه‌های افراشته نیز به‌طور حتم در واجگان این زبان‌ها مشاهده می‌شود. اگر در زبانی واکه‌های نیمه‌افراشته وجود داشته باشند، واکه‌های افتاده نیز در نظام واکه‌ای این زبان‌ها وجود دارد.

Turkish syllable structure: A Statistical Study

The main purpose of this paper is to explore, on the basis of a quite extensive corpus (certain body of data) drawn from Azeri (different variety of Turkish) language, the distribution and the frequency of the syllable structures as well as the frequency of vowels in the syllable structures, in order to achieve the core and unmarked trends in the syllable structure and the more preferable syllable head in the phonological system of Azeri. According to the descriptive analysis, the CVC syllable and the CV.CV.CVC syllable were the most frequent syllable structures. The results of the vowel frequency in all syllable structure’s analysis showed that the highest frequencies were for the low vowels [ӕ, ɑ], the lowest frequencies were for the mid vowels [e, o, ø] and the high vowels [i, u, y, ɯ] are in between the two categories.