وابسته‌های مشارک‌محور در زبان فارسی

در این مقاله به بررسی و طبقه بندی وابسته هایی می پردازیم که یک مشارک را در جمله توصیف می کنند. منظور از مشارک اغلب فاعل یا مفعول و گاهی نیز یک متمم حرف اضافه ای است. در مورد برخی از این ساخت ها مطالعات چندانی در زبان فارسی صورت نگرفته است. این وابسته ها گاهی متمم و گاهی افزوده هستند. متمم ها را در سه گروه متمم فاعلی (علی خسته به نظر می رسید)، متمم مفعولی (بچه ها علی را مبصر کردند) و متمم متمم حرف اضافه ای (مریم از احمد یک شوهر خوب ساخت) قرار داده ایم. افزوده ها را هم به دو گروه افزوه قیدی (دروازه بان توپ را ماهرانه پرتاب کرد) و افزوده اسنادی تقسیم کرده ایم. افزوده های اسنادی را در سه طبقه مسند تشریحی (علی غذا را سرد خورد)، مسند نتیجه ای (علی غذا را شور پخت) و مسند شرایطی (من گرسنه کار نمی کنم) قرار داده ایم. در مورد متمم فاعلی و مفعولی، هر چند با نامی دیگر، قبلاً در دستور زبان فارسی مباحثی صورت گرفته است، اما معرفی سه نوع افزوده اسنادی و بررسی ساخت های مشابه و تمیز آنها از یکدیگر هدف اصلی این مقاله است. مسند تشریحی، نتیجه ای و شرایطی نمونه ای از ساخت های دوگزاره ای در زبان هستند، به این معنی که در یک جمله ساده همزمان از لحاظ معنایی دو گزاره وجود دارد. افعال متفاوتی در ساخت نتیجه ای، تشریحی و شرایطی به کار می روند که می توان آنها را در طبقات معنایی مشخصی قرار داد. همچنین مسند تشریحی، نتیجه ای و شرایطی نقشی متفاوت از قید دارند که به آنها اشاره شده است.

Participant-oriented dependents in Persian

This paper studies some of the lessstudied constructions in Persian in which a dependent describes a participant in a clause. The participants which are described or attributed a feature are normally subject and object, but sometimes complements, too. These dependents are either complements or adjuncts. The complements could be subject complements, object complements and complement of prepositional complement. The participantoriented adjuncts include adverbial adjuncts and predicative adjuncts. The adverbial adjuncts are agentoriented adverbs. The predicative adjuncts are in three groups: resultative, predicative and circumstantial. This paper introduces this novel categorization of participantoriented dependents with some criteria to distinguish among them.