تحلیل پیکره‌بنیاد تناوب مکانی در زبان فارسی بر اساس رویکرد علّی کرافت

یکی از مباحث عمده و اساسی در حوزه تجلی موضوع‌ها، مبحث تناوب مکانی است که در واقع خود ملاک مهمی برای ارزیابی رویکردها و چارچوب‌های گوناگون و متعددی است که در این حوزه عرضه شده است. هدف مقاله پیش‌رو این است که تناوب مکانی در زبان فارسی بر اساس رویکرد علّی کرافت (2012)، روش محاسبة موضوعیتِ گیون (2001) و پیکره زبانی همشهری2 (آل احمد و همکاران، 2009) تحلیل گردد. کرافت تجلی موضوع‌ها را بر اساس ساختار رویدادی فعل تبیین می‌کند و این ساختار نیز بر اساس زنجیره علّی که خود انعکاس‌دهندة روابط نیرومحرکه است، بازنمایانده می‌شود. داده‌های مورد بررسی شامل 1112 مورد از ساخت‌های تناوب مکانی توام با بافت زبانی است. نتایج پژوهش حاضر را این گونه می‌توان برشمرد: عامل موثر در تناوب مکانی، یعنی انتخاب بین ساخت انتقال مفعولی و ساخت مکان مفعولی، همان تعیین عنصر تاثیرپذیر است و نه خوانش کلی/جزئی؛ عنصر تاثیرپذیر بر پایه مفهوم موضوعیت مشخص می‌شود و در ضمن، موضوعیت مقوله‌ای یک‌دست نیست؛ مفهوم موضوعیت در پیوند با تعبیر عینی در برابر تعبیر ذهنی است که خود ملاک انتخاب دو ساخت شرکت‌کننده در تناوب مکانی است؛ مواردی حاد از تناوب مکانی وجود دارد که در آنها عنصر انتقالی یا عنصر مکان به دلیل فقدان موضوعیت وجود ندارد؛ از میان دو ساخت انتقال مفعولی و ساخت مکان مفعولی، اولی ساخت بی‌نشان است؛ داده‌ها بیان‌گر آن است که احتمالاً با یک ساخت‌واره و دو ساخت‌گونه روبرو هستیم.

A corpus-based analysis of locative alternation in Persian based on Croft’s causal approach

This article aims to analyze Locative Alternation (LA) in Persian based on Croft’s (2012) causal approach, Givón’s (2001) methodology to calculate topicality and Hamshahri Corpus 2 (AleAhmad et. al., 2009). Croft explains argument realization based on verb’s event structure, and that structure is represented through causal chain which, itself, reflects force dynamic relations. The data includes 1112 cases of LA constructions in their natural linguistic context. The relevant results are as follows: the factor involved in LA, that is, choosing between locatumas object construction and locationasobject construction, is determining the affected element and not the holistic/partitive reading; the affected element is identified with regard to the concept of topicality; topicality is linked to objective construal as opposed to subjective construal.