تغییرات نقشی وندهای جمعِ اسم در فارسی

پسوند‌گذاری و تراوند‌گذاری دو راهکار عمده برای جمع بستن اسامی مفرد در زبان فارسی است. فرایند پسوندگذاری بومی این زبان است، در حالی‌که تراوندگذاری قرضی محسوب می‌شود. فرایند اخیر ناظر بر انگاره‌هایی است که به همراه وام‌واژه‌های عربی وارد زبان فارسی شده‌اند. این انگاره‌ها صورت‌هایی را می‌سازند که در دستور سنتی به جمع مکسر معروند. در فارسی نو، یعنی فارسی دوران اسلامی، پسوندهای جمع که بعضی از آنها قرضی‌اند، و نیز انگاره‌های تراوندگذاری دچار تغییرات نقشی مختلفی شده‌اند. علاوه بر این، در این دوره امکانات جدیدی به همین امکانات پر تعداد جمع‌سازی اضافه شده است. هدف این مقاله بررسی همۀ این تغییرات در چارچوب دستوری‌شدگی و دستوری‌زدایی است. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که بسیاری از امکانات جمع‌سازی در فارسی دچار واگرایی نقشی شده‌اند، یعنی علاوه بر نقش اصلی خود، نقش‌های فرعی پیدا کرده‌اند و در بسیاری از موارد از آنها برای واژه‌سازی استفاده شده است.

New developments in Persian nominal plural markers

In new Persian nominal morphology, two strategies of suffixation and transfixation are employed to form plurals. Suffixation by–ân and –hâ is native to this language, while transfixation patterns which form the socalled BROKEN PLURALS are borrowed from Arabic. Both native and foreign suffixes as well as transfixation patterns demonstrate some deviations from their original functions. The aim of this article is to investigate these deviations and new developments in the Persian nominal morphology in terms of grammaticalization and degrammaticalization processes. The findings of this study demonstrate, a) introduction of new plural making suffixes, sometimes, exhibiting both inflectional and derivational characteristics, b) deinflectionalization of affixes along with subsequent hypercharacterization of the base to which they are attached c) degrammaticalization of inflectional affixes into derivational ones, amongst others.