بررسی ترتیب پسوندهای اشتقاقی زبان فارسی در چارچوب رویکرد ترتیب مبتنی بر پیچیدگی

ترتیب وندها از جمله مباحث نظری مطرح صرف است. تاکنون رویکرد لایه ای (سیگل، 1974)، رویکرد محدودیت های گزینشی (فب، 1988) و رویکرد «ترتیب مبتنی بر پیچیدگی» (های و پلاگ، 2000) به بررسی ترتیب وندها پرداخته اند. رویکرد ترتیب مبتنی بر پیچیدگی که چهارچوب نظری مقاله حاضر را تشکیل می دهد بر اساس معیار تقطیع پذیری وند از پایه به توجیه ترتیب وندها می پردازد. در این نظریه فرض بر آن است هر چه میزان تقطیع پذیری بیشتر باشد وند در جایگاه دورتری نسبت به پایه قرار می گیرد. هدف از مقاله حاضر محک زدن این فرضیه در ترتیب پسوندهای اشتقاقی زبان فارسی است. برای انجام این بررسی پس از بررسی هم آیندی پسوندها و محاسبه نسبت تقطیع پذیری پیوستار تقطیع پذیری بدست داده شد. با مقایسه ترتیب پسوندها و ترتیب آنها بر روی پیوستار تقطیع پذیری مشخص می شود که ترتیب پسوندهای اشتقاقی زبان فارسی تا چه میزان با معیار تقطیع پذیری قابل توجیه است. بدین منظور 41 پسوند اشتقاقی زبان فارسی که به‌طور مشترک حداقل در دو اثر از سه اثر صادقی (1370)، کشانی (1371) و کلباسی (1380) مشاهده شد انتخاب و از پیکره پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی 9172 واژه مشتق از آنها استخراج شدند. با استفاده از هم‌آیندی وندها و نمودار پراکندگی، میزان تقطیع پذیری وندها محاسبه و پیوستار تقطیع پذیری به‌دست آمد. همراستا با نظر های و پلاگ (2004) برای ارائه توجیه کامل تری از آرایش پسوندهای اشتقاقی زبان فارسی علاوه بر معیار میزان تقطیع پذیری می بایست محدودیت های گزینشی حاکم بر هم‌آیندی وندها را نیز مورد توجه قرار داد.

A Description of Persian Derivational Suffix Ordering on the Basis of Complexity-Based Ordering Approach

Affix ordering is a theoretical discussion in morphology. Till now, three approaches considered affix ordering such as layered approach (siegel 1974), Selectional restriction approach (Fabb 1988) and complexitybased ordering approach (Hay and Plag 2000). The ComplexityBased ordering create the present theoretical framework article. The purpose of this research is assessing this approach in Persian derivational suffix ordering. For this end, about 41 Persian derivational suffixes are selected. Then from the Persian corpus of the Institute of Humanities and Cultural Studies 9172 derivative words is extracted. The results show that there is a covering between parsability continuum and Persian suffix ordering in the most cases. But this covering is not complete and, in some cases, parsability can’t describe some of the derivate combinations. According to Hay and Plag (2004), It seems that for presenting a description of Persian suffix ordering beside parsability we must consider the Selectional restriction on affixes.