|
|
|
|
واژه‌های مرکب مختوم به ستاک حال «پز» با مفهوم عامل‌محور ازمنظر صرف ساختی
|
|
|
|
|
|
|
|
نویسنده
|
عظیم دخت ذلیخا ,رفیعی عادل
|
|
منبع
|
پژوهش هاي زبان شناسي تطبيقي - 1398 - دوره : 9 - شماره : 17 - صفحه:19 -45
|
|
چکیده
|
پژوهش حاضر در چارچوب صرف ساختی به بررسی تنوعات معنایی واژه‌های مرکب مختوم به ستاک حال «پز» دارای مفهوم عاملی در زبان فارسی پرداخته است. پرسش‌های اصلی پژوهش حاضر چگونگی شکل‌گیری این تنوعات و رابطۀ بین طرح‌واره ناظر بر آنها است. به این منظور، 168 واژه مدنظر از پیکره‌های درزمانی و همزمانی زبان فارسی گردآوری شدند. این واژه‌ها در مقوله‌های معنایی ویژگی شخص عامل، اسم شخص عامل، اسم عامل غیرشخص/ ابزار و اسم شغل جای می‌گیرند و به دو مقولۀ عمدۀ واژگانی صفت و اسم تعلق دارند. بررسی درزمانی واژه‌های استخراج‌شده نشان داد گویشوران زبان فارسی از قرن پنجم هجری قمری طرح‌واره اسم شغل را از ساخت [xپز] برای اشاره به مفاهیم شغلی منشعب کرده‌اند. سپس در ربع دوم قرن شمسی حاضر تحت‌تاثیر بسط استعاری در سطح الگو و براساس فرایند تقریب، طرح‌واره‌ای جدید و مستقل برای ابزارواژه‌ها ساخته‌اند. علاوه‌بر این مشخص شد که در توجیه نحوه شکل‌گیری زیرطرحواره ابزار، فرضیۀ سنتی بسط مفهوم عامل به ابزار در زبان فارسی پاسخ‌گو نیست. همچنین، استدلال شد دو ساخت اسم عامل و صفت عامل واژه‌های مرکب مختوم به ستاک حال «پز» ساخت‌های خواهر محسوب می‌شوند به‌طوری‌که حتی با بررسی‌های درزمانی نمی‌توان تقدم و تاخری میان شکل‌گیری آنها تعیین کرد و همواره میان آنها رابطه جانشینی برقرار است.
|
|
کلیدواژه
|
صرف ساختی، تنوع معنایی، ساخت‌های خواهر، کلمه مرکب، طرح‌واره ساختی، ستاک حال
|
|
آدرس
|
دانشگاه اصفهان, ایران, دانشگاه اصفهان, گروه زبان‌شناسی, ایران
|
|
پست الکترونیکی
|
adelrafi@yahoo.com
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Persian Agentive Compound Words Ending in ’PAZ’ Present Stem:Construction Morphology Approach
|
|
|
|
|
Authors
|
Azimdokht Zoleikha ,Rafiei Adel
|
|
Abstract
|
The presentstudy investigated the semantic variationsof the agentive compound wordsending in paz present stem in Persian within the framework of Construction morphology. For this purpose, the168words were collected from Persian synchronic and diachronic corpora. These words were divided into four semantic categories of the characteristics of a human agent,agentive person,job and instrument,and belong to the two main lexical categories of adjective and noun. The diachronic investigation of the extracted words revealed that since 5 th century A.H Persian speakers have created a schema for denoting to words of job semantic category. Then,in the second half of the present century,they have developed a new schema for coining instruments by the help of approximation process. Further,it was revealed that the traditional hypothesis of metaphorical extension of agent to instrument does not hold in Persian. Also,the two constructions of agentive noun and agentive adjective of compound words ending in ’paz’ are sister constructions.
|
|
Keywords
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|