ادبِ ‌زبانی در متون تعلیمی امام محمد غزالی

مقاله حاضر به تحلیل ادب مندی در متون تعلیمی نصیحۀ الملوک و کیمیای سعادت از امام محمد غزالی می پردازد. ادب یک پدیدۀ زبانی در تعاملات روزمره است و نشان از آن دارد که کاربران زبان چگونه از زبان برای مدیریت روابط بینافردی خود بهره می برند. ادبیات تعلیمی نیز ادبیاتی است که نیکبختی انسان را در بهبود منش های اخلاقی او می داند و همِّ خود را متوجه پرورش قوای روحی و تعلیم اخلاقی انسان می کند. در این مقاله با اتخاذ رویکرد زبان شناسی اجتماعی و روش تحلیل محتوا و اصول ادب براون و لوینسون (1987) سعی بر این است تا بازنمود ادب زبانی در متون تعلیمی مذکور نموده شود. نتایج تحقیق حاکی از آن است که متون تعلیمی غزالی بیشتر بر کاربرد ادب مثبت تاکید دارد که بیانگر ترویج همدردی و همراهی در این متون است و بر مدیریت وجهه فرد دیگر استوار است و بنا به سخنی، مخاطب محور است و بیشتر توصیه‌ها به گوینده برای حفظ همدلی در ارتباط است. معیارهایی از قبیل راستگویی، سخن بجا و به موقع، دشنام ندادن، رازداری، پرهیز از غیبت، کم سخن گفتن، سخن نیکو، خاموشی، نوبت‌گیری، سخن با تفکر به ترتیب بالاترین میزان موارد تعلیم ادب را در این کتاب ها به خود اختصاص دادند. در نهایت می توان گفت مدل براون و لوینسون تنها مبتنی بر الگوی فردمحوری غربی است و با فرهنگ جمع گرای ایرانی که بر ارزش‌های جمع و اجتماع تاکید می ورزد در برخی موارد ناسازگار است و نیز مفهوم سازی ادب، جهانی نبوده و خاص هر فرهنگ است، یعنی مفهوم ادب منحصر به هر فرهنگ خاص است و ارائه مدلی جهانی از ادب با ماهیت فرهنگ بنیاد ادب سازگار نیست.

Linguistic politeness in didactic texts of Ghazali

The present study seeks to Imam Mohammad Ghazali. Politeness is a linguistic phenomenon , showing how language users use language to manage their interpersonal relationships. Didactic literature is a type of literature that seeks human being’s fortune in the improvement of the moral behaviors, and its loftiness of purpose aims at the development of spiritual strength and moral teaching of mankind. In this paper, by adopting a sociolinguistic approach and the methodology of content analysis and Principles of Brown and Levinson (1987), it is attempted to present the representation of linguistic Politeness in the aforementioned texts. The results of the research indicate that Ghazali’s Didactic texts emphasize the use of positive politeness, which indicates the promotion of sympathy and companionship in these texts, and is based on the management of the person’s face and, as such, is audiencecentered, and most of the recommendations to the speaker are concerned maintaining empathy.