واکاوی میراث تاریخی قوانین اخذ مالیات ایرانی از ورود اسلام تا پایان عصر سامانیان (395 - 30 ق)

با سقوط ساسانیان و پیوستن سرزمین‌های متمدن‌تر به‌خصوص ایران به محدودة ثغور اسلامی، نظام اداری و مالیاتی ایرانیان باستان مورداستفاده مسلمانان قرار گرفت. عرب‌ها با این نظام مالیاتی کارآمد و پیشرفته هیچ‌گونه آشنایی نداشتند و با تطبیق آن قوانین با موازین اسلامی، از نیروهای ایرانی برای اجرا سود بردند و اصطلاحات مالیاتی مانند خراج و جزیه را به کار گرفتند. دفترهای دیوان مالیات تا سال‌ها بعد به زبان پهلوی نوشته می‌شد. حتی برخی معتقدند که عصر عباسی بر اساس نوع و نرخ مالیات، شبیه دوران ساسانی بود؛ لذا با توجه به چنین شواهدی می‌توان اظهار داشت که بنیان مالیات دوران اسلامی متاثر از نظام مالیاتی ایران باستان بود. این مقاله با توجه به ماهیت بنیادی موضوع و بهره‌جویی از روش تاریخی تحلیلی – توصیفی با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، انواع درآمدهای مالیاتی، نحوه دریافت و میزان آن را تبیین می‌کند. یافته‌ها نشان می‌دهد نظام مالیاتی ساسانیان به‌عنوان نهادی تاثیرگذار، نقش بارزی در پیشرفت اقتصادی و استحکام قدرت خلفای مسلمان داشته است و عامل موثری در تقویت ساختار اجتماع، فرهنگی و سیاسی بوده است.

an analysis of the historical legacy of iranian taxation laws from the arrival of islam to the end of the samanid era (30 -395 ah)

with the fall of the sasanians and the inclusion of more civilized territories, especially iran, into the islamic domain, the administrative and fiscal system of ancient iranians was utilized by muslims. the arabs were unfamiliar with an efficient and advanced tax system. they adapted it to islamic standards, employing iranian forces to enforce it and using tax terms such as kharaj and jizya. tax offices continued to use pahlavi language scripts for years. some even believed that the abbasid era resembled the sasanian period in terms of tax type and rates. hence, based on such evidence, it can be argued that the foundation of islamic taxation was influenced by the fiscal system of ancient iran. this article, through fundamental subject analysis and utilizing a historical analytical descriptive approach with library sources, explains various tax revenues, their collection methods, and amounts. findings indicate that the sasanian tax system, as an influential institution, played a significant role in the economic progress and consolidation of power for muslim caliphs and was a substantial factor in strengthening the social, cultural, and political structure.