واکاوی ابعاد و شاخص‌های روابط خارجی ایران در عصر شاه طهماسب اول صفوی

شاه‌طهماسب اول صفوی در حالی به تاج ‌و تخت دست‌ یافت که اوضاع متشنج ناشی از رقابت و اختلاف ارکان حاکمیتی (قزلباشان و تاجیکان) در کنار سن کم او  مانع اقتدار وی شده بود؛ این وضعیت زمینه را برای تجاوز ازبکان و عثمانی به قلمرو صفویه مهیا ساخت. شاه‌طهماسب در راستای  ایجاد تقویت اقتدار حاکمیت داخل و کاهش اختلافات عناصر قزلباش و تاجیک، زمینه را برای ورود گروه‌های قفقازی مهیا ساخت و از جانب دیگر برای تقویت مبانی ایدئولوژی حاکمیت وایجاد مقبولیت  و برقراری تعادل میان خواسته‌های عناصر حاکمیتی شرایط مهاجرت علمای مذهبی از بلاد لبنان و بحرین را به داخل ایران فراهم ساخت. با توجه به شرایط سیاسی و مذهبی جدید حاکم بر ایران این پرسش مطرح می شود که مناسبات منطقه ای و فرا منطقه ای شاه طهماسب مبتنی بر چه شاخص های بوده است؟ بنظر می رسد در شرایط نامتوازن قدرت نظامی و اقتدار سیاسی در راستای برقراری امنیت، کاهش فشارهای کشورهای خارجی و تنظیم روابط مناسب خارجی با دولت‌های منطقه‌ ای و فرا منطقه ای اقدامات شاه طهماسب  مبتنی بر شاخص‌های متنوع از جمله؛ اقتدار و انعطاف، مودّت و مدارا، تهدید و تقبیح، شجاعت و تهاجم، تعقل و بردباری، امید و اعتقاد، مشورت و مصلحت، تقدم و تاخر، آگاهی و تجربه، فرصت سازی و فرصت طلبی، تعدیل و هدایت، در شرایط و موقعیت های مختلف  بوده است. این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی و با استفاده از منابع دست اول و تحقیقات جدید انجام گرفته است.

analysis of the dimensions and indicators of iran’s foreign relations in the era of shah tahmasp i of safavid dynasty

the shah ṭahmāsp i achieved the throne while the tense situation caused by the competition and differences between the governing bodies (qizilbash and tajik) along with his young age had hindered his authority; this situation prepared the ground for uzbek and ottoman encroachment on safavid territory. to strengthen the authority of the internal government and reduce the differences between the qizilbash and tajik elements, shah ṭahmāsp provided the ground for the entry of caucasian groups, and on the other hand, he strengthened the ideological foundations of the government and created acceptance, and to create a balance between the demands of the ruling elements, the conditions for the migration of scholars it provided religion from lebanon and bahrain inside iran. considering the new political and religious conditions ruling iran, the question is raised, what indicators were the regional and extra regional relations of shah ṭahmāsp based on? it seems that in the unbalanced conditions of military power and political authority to establish security, reduce the pressures of foreign countries and regulate proper foreign relations with regional and extra regional governments, shahṭahmāsp’s actions are based on various indicators, including; authority and flexibility, kindness and tolerance, threats and reprimands, courage and aggression, rationality and tolerance, hope and belief, consultation and expediency, priority and delay, knowledge and experience, opportunism and opportunism, adjustment and guidance, in the conditions and situations. has been different. this research has been done descriptively using sources and new research.