بازنمایی هژمونی در سیاست مذهبی کریم‌خان زند، بر مبنای آرای گرامشی

مذهب تشیع که با تشکیل دولت صفویه به عنوان عامل و مولفه اساسی در نحوه ارتباط گیری حاکمان با پیروان دیگر مذاهب اسلامی و اقلیت های دینی نقش مهمی ایفاء می نمود، در دوره زندیه و حکومت کریم خانی نیز از این مهم مستثنی نبود. هدف مقاله حاضر، بررسی سیاست مذهبی کریم خان زند، بر مبنای آرای «آنتونیو گرامشی»، مفهوم پرداز نظریه «هژمونی» است؛ طرحی که بر سلطه فرهنگی و ایدئولوژیک تکیه داشته و بر قدرت اندیشه و اراده آدمی در دگرگونی سلطه اجتماعی پای می فشارد و استراتژی خود را بر ایجاد تغییر در نظام استیلا به سوی رضایت عمومی مبتنی می داند. این پژوهش با روش توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر روش کتابخانه ای و اسنادی به بررسی وجوه بازنمایی هژمونی کریم خان زند در زمینه ی سیاست مذهبی می پردازد. یافته های پژوهش حاکی از آن‌ است که، کریم خان کوشید تا با تکیه بر هژمونی، به تولید و باز تولید رضایت عمومی بپردازد. وی در تعامل با اقلیت های دینی و مذهبی و علمای شیعه، به عنوان مهم ترین کنش گران سیاسی و مدنی کشور، به بازنمایی هژمونی خود پرداخت و در بیشتر موارد به جای اعمال خشونت، از قدرت هژمونیک برای متقاعد نمودن افراد وگروه های اجتماعی برای پذیرش باورها، اعتقادات و ارزش های مورد نظر حکومت خود بهره گرفت.

representation of hegemony in the religious politics of karim khan zand, based on the views of gramsci

shi’ism, which became a fundamental factor and agent in the way rulers interacted with followers of other islamic sects and religious minorities with the establishment of the safavid state, was also of significant importance during the zand period and the rule of karim khan zand. the present article aims to examine the religious policy of karim khan zand, based on the views of antonio gramsci, the theorist behind the concept of hegemony. this approach relies on cultural and ideological dominance, emphasizing the power of human thought and will in transforming social dominance and strategizes on creating change in the hegemonic system towards public consent. this research employs a descriptive analytical method and relies on library and documentary methods to examine the aspects of hegemonic representation in the religious politics of karim khan zand. the findings indicate that karim khan endeavored to rely on hegemony to generate and regenerate public consent. in his interactions with religious and sectarian minorities and shia scholars, as the most significant political and civil actors in the country, he represented his hegemony and, in most cases, instead of resorting to violence, used hegemonic power to persuade individuals and social groups to accept the beliefs, convictions, and values favored by his government.