چالش های حقوقی جایگاه اقلیت های دینی درادوار پنج گانه مجلس شورای ملی؛ ازانکارتا به رسمیت شناخته شدن

جنبش مشروطیت ایران منشا تغییراتی بود که مهم‌ترین آن‌ها تولد مجلس شورای ملی بود. طبق اصل هشتم متمم قانون اساسی تمامی ایرانیان ازجمله اقلیت‌های دینی رسمی کشور (زرتشتیان، مسیحیان، کلیمیان) دربرابر قانون برابر شمرده می‌شدند و با تعیین نماینده‌ مجلس امکان بیان خواست‌ها و دستیابی به حقوق خود را یافتند. پژوهش حاضر بر آن است با روش تاریخی–تحلیلی و تکیه بر مذاکرات مجلس و اسناد موجود به این پرسش اساسی پاسخ بدهد که با استقرار نظام مشروطه و نهاد مجلس، اقلیت‌های دینی برای دستیابی به حقوق برابر چه روندی را طی و با چه چالش‌هایی مواجه شدند؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد دستیابی اقلیت‌های دینی به این حقوق یکسان نبود و آنان مسیری پرفرازونشیب را طی کردند. ارامنه گرچه تا مطالبۀ حقوق برابر با مسلمانان در انتخابات و حق رای زنان مسیحی پیش رفتند، اما در مجلس اقبال عمومی نیافتند. زرتشتیان مجال بهتری داشتند و با عضویت در کمیسیون‌ها به تثبیت موقعیت‌شان در مجلس پرداختند. آن‌ها ضمن تاکید بر برابری درمقابل قانون حق عضویت در انجمن‌های ایالتی-ولایتی را کسب کردند. نمایندگان زرتشتی گاه خود را نه نمایندۀ اقلیت بلکه نمایندۀ ملت ایران می‌دانستند. یهودیان مشکلات بیشتری داشتند که عمدتاً به اختلافات درونی‌شان برمی‌گشت. با این‌حال آنان توانستند با پیشنهاداتی ازجمله آزادی کسب‌وکار و مستثنی‌کردن زنان کلیمی از اصل محرومیت حق رای زنان و با طرح تضییقات یهودیان در مجلس مجال اعادۀ برخی حقوق یهودیان را بیابند. نهایتاً اصل برابری درمقابل قانون درعمل با چالش‌های عدیده‌ای مواجه شد و اقلیت‌ها نه در زمرۀ ملت ایران بلکه به‌عنوان ملل متنوعه به‌رسمیت شناخته شدند.

the legal challenges of the status of religious minorities in the five periods of the national consultative assembly, from denial to recognition

the iranian constitutional movement catalyzed profound changes, culminating in the establishment of the national assembly. as per the eighth provision of the constitutional amendment, all iranians including recognized religious minorities such as zoroastrians, christians, and jews were deemed equal under the law. this enabled them to appoint parliamentary representatives to voice their desires and secure their rights. this study seeks to delve into a central query using a historical-analytical approach and referencing parliamentary proceedings and extant documents: following the advent of the constitutional system and the creation of the parliament, how did religious minorities navigate their path to equal rights, and what obstacles confronted them? our findings reveal a varied journey for these minorities in securing rights. armenians notably pushed for parity with muslims in electoral rights and sought suffrage for christian women, but these demands found limited traction in the parliament. in contrast, zoroastrians successfully entrenched their presence in the parliament by joining commissions and committees. prioritizing legal equality, they secured memberships in provincial associations, and at times, zoroastrian representatives viewed themselves more as representatives of the entire iranian nation rather than just their minority group. the jewish community encountered heightened challenges, predominantly stemming from internal divisions. nonetheless, they proposed initiatives such as freedom of business, exemption for jewish women from the general prohibition on female suffrage, and spotlighting jewish concerns in the majlis to reclaim some jewish rights. ultimately, the principle of equality under the law met with substantial challenges, leading to minorities being recognized not as integral components of the iranian nation but as distinct communities.