نقش دربار سلاطین محلی قلمرو شرقی خلافت عباسی در گسترش تنجیم

برآمدن حکومت‌های مستقل و نیمه مستقل، در فاصله قرون4 تا 7 هجری هم‌زمان با ضعف ساختار سیاسی خلافت عباسی و افول نظارت مرکزی در مناطقی از جهان اسلام بود. این تقارن علاوه بر ایجاد تغییرات گسترده اجتماعی و سیاسی باعث ایجاد دگرگونی‌های فرهنگی در سرزمین‌های اسلامی گردید. در این زمان دربار سلاطین محلی به کانون توجه و مهاجرت علما و دانشمندان تبدیل شد و این روند  همچنان در روزگار تثبیت قدرت مغولان و عصر ایلخانان تداوم یافت . منجمان به عنوان مطلعان از اسرار آسمان در دربار سلاطین حضوری پررنگ و اثرگذار یافتند. «جداول نجومی» یا «زیج‌ها» و سایر ادوات تنجیم، از جمله ابزارهای منجمان برای  پیش‌گویی رخ‌دادهای آینده در قرون میانه اسلامی بود. حال سوال اصلی این است که با توجه به جایگاه تنجیم در عملکردهای سیاسی سلاطین، این امر چه تاثیری بر توزیع جغرافیایی جداول نجومی در فاصله قرون 4 تا 7هجری داشته است؟ در این تحقیق از روش تاریخی به منظور توصیف و تحلیل داده‌ها استفاده شده است. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد، در فاصله قرون 4 تا 7 تغییر مکانی تدوین جداول نجومی از بغداد به سایر نواحی سرزمین‌های اسلامی به ویژه ایران و ماوراءالنهر رخ داده است. همچنین احداث رصدخانه‌ها در این مناطق، نگارش زیج‌های دقیق به نام حکام محلی و تدوین زیج‌ها به زبان فارسی نمونه‌هایی از اثرگذاری رویکرد تنجیمی دربار سلاطین بوده است.

the role of the court of the local sultans of the eastern territory of the abbasid caliphate in the development of tanjim (astrology)

the formation of independent and semi-independent governments, simultaneously with the weakness of the political structure of the caliphate and the decline of central supervision, caused extensive social and political changes, in addition to cultural changes between the 3th and 8th centuries in areas of the islamic world. at this time, the sultans’ court became the center of migration of scholars and scientists. astrologers, as predictors, found a strong and effective position in the court of sultans. astronomical tables or zijs are some of the tools of astronomers that predict future events in the medieval era. the main question of this article is_considering the position of astrology in the political functions of the local sultans_what are the effects of their (local sultans) functions on the geographical distribution of astronomical tables between the 4th and 8th centuries, and how it has happened in that time period? historical method is used to describe and analysis data in this article.the findings of this article shows that between the 4th and 8th centuries, there was a change in the location of compilation of astronomical tables from baghdad to other areas of islamic territory, especially iran and beyond the river. also the construction of observatories in these areas, the writing of exacted zijs in the name of local rulers, and the writing of zijs in persian language are some examples of the influences of the sultans.