خوانشی نو از سیر تاریخی روند مبارزه با مالاریا در قالب برنامه‌ های‌ توسعه (1327 1356 ش)

مالاریا از مهلک ترین بیماری های انگلی و عفونی است که به رغم پیشرفت علم پزشکی درمان قطعی برای آن کشف نشده است. این بیماری در ایران تا دوره پهلوی(1320-ش1357ش)، یکی از دلایل اصلی مرگ و میر بود که به لحاظ گستردگی، پیامدهای آن اقشار آسیب پذیر مانند کشاورزان و کارگران را تهدید و استان های مالاریاخیز را درگیر می کرد. شرایط محیطی، مسائل اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی در کنار عناصر اقلیمی نقش مهمی در شیوع بیماری داشتند. از این رو بررسی عملکرد دولت(1320-1356ش/1941-1978م)، به عنوان نهاد اداره کننده جامعه در مواجه با این بیماری همه گیر و معضلی که بر جنبه های مهم زندگی افراد از جمله ادامه حیات و معیشت تاثیر داشت، حائز اهمیت است. یکی از راهکارهای دولت در مقابله با بیماری، تبادل تجربه و هم اندیشی در پیشبرد گام هایی بود که در قالب برنامه های توسعه تبلور پیدا کرد. اما مقایسه اقدامات دولت و سازمان برنامه در ادوار مختلف نشان داد، فعالیت ها همواره با کامیابی همراه نبوده است. از این رو بررسی علل موفقیت یا ناکامی دولت در کنترل و مهار مالاریا در برنامه های توسعه پرسش مطرح در پژوهش است. نتایج با بهره گیری از مذاکرات مجلس شورای ملی و گزارش های سازمان برنامه، به روش توصیفی- تحلیلی و پسارویدادی نشان داد، گرچه تغییر در سیاست گذاری های بهداشتی از سوی برنامه ریزان و دولت، با آغاز برنامه های توسعه(1327ش/1948م)، و تمرکز بر دلایل شیوع بیماری در کاهش عوامل بیماری زا و تقلیل تعداد بیماران موثر بود، متغییرهایی همچون تخصیص بودجه، تجهیزات و مساعدت های جهانی دلایل کامیابی یا ناکامی در مبارزه با بیماری را روشن می کرد.

a new reading of the historical course of the process of combating malaria in the form of development plans 1948-1967

malaria is one of the deadliest parasitic and infectious diseases for which, despite the progress of medical science, no definitive treatment has been discovered. this disease was one of the main causes of death in iran until the pahlavi period (1941- 1979) and its consequences threatened vulnerable groups such as farmers and workers and affected malaria-prone provinces. environmental conditions, socio-economic and cultural issues along with climatic elements played an important role in the spread of this disease. therefore, it is important to examine the performance of the government (1978-1941) as the governing body of society in the face of this epidemic and a problem that has affected the important aspects of people’s lives, including the continuation of life and livelihood. one of the solutions of the government in dealing with this disease was the exchange of experience and consensus in advancing the steps that crystallized in the form of development plans. however, comparing the actions of the government and the program organization in different periods showed that the activities were not always successful. therefore, examining the reasons for the success or failure of the government in controlling and curbing malaria in development programs is a question that is raised in the research. the results using the national council negotiations and the reports of the program organized in a descriptive-analytical and post-event method showed that although there was a change in health policies by the planners and the government, with the beginning of the development programs in 1948 and with a focus on the causes of disease outbreaks, it was effective in reducing pathogens and reducing the number of patients, changes such as allocation of funds, equipment, and global aid would clarify the reasons for success or failure.