تعامل و تقابلِ شهرنشینان، کوه ‌نشینان و صحراگردان در قزوین دوره سلجوقی

در طول تاریخ، قزوین و نواحی اطراف آن به سبب برخورداری از شرایط سه‌گانه جغرافیایی اقلیمی (کوهستان، شهر و دشت) و به‌ واسطه استقرار در شاه‌راه شرق غرب و شمال جنوب ایران و محل تلاقی راه‌های ارتباطی همواره مورد هدف مهاجرت و آمد و شد گروه‌های مختلف اجتماعی اقتصادی بوده‌است. در سده‌های چهارم و پنجم، تحولات تاریخی سرزمین‌های شرق خلافت اسلامی بر بستر این موقعیت جغرافیایی اقلیمی، سبب شد علاوه بر کوه‌نشینان و شهرنشینان این منطقه، شاهد حضور صحراگردان ترک نیز باشد. این مساله به‌تدریج، تغییرات قابل‌توجهی در وضعیت عمومی قزوین ایجاد کرد. بنابراین قزوین عصر سلجوقی از نظر سیاسی و اجتماعی اقتصادی شاهد تعامل و تقابل سه گروه بود: شهرنشینان، کوه نشینان و صحراگردان. با این وصف در مقاله پیش‌رو تلاش بر آن است تا ضمن بررسی این تعامل و تقابل، به این پرسش اصلی پاسخ داده شود که مناسبات این سه گروه با یکدیگر چگونه بود و چه تاثیری بر فضای عمومی شهر داشت. یافته‌های پژوهش نشان‌می‌دهد مناسبات کوه‌نشینان با شهرنشینان و صحراگردان بیشتر تقابلی و مناسبات مردم شهرنشین و صحراگردان بیشتر تعاملی بوده‌است و این تعامل‌ها و تقابل‌ها هر کدام پیامدهای مثبت و منفی قابل ‌توجه‌ای برای شهر به‌ همراه داشت.

interaction and confrontation of urban dwellers, mountain dwellers and desert dwellers in qazvin of the seljuk period

throughout history, qazvin and its surrounding areas have always been the target of migration and movement of different socio-economic groups due to the three geographical and climatic conditions (mountains, cities, and plains) and the establishment of the highway of east-west and north-south of iran and the intersection of communication routes. in the 4th and 5th centuries, the historical developments of the eastern lands of the islamic caliphate based on this geographical and climatic situation, caused the presence of turkish nomads in addition to the mountaineers and city dwellers of this region. this issue gradually brought about significant changes in the general situation of qazvin. therefore, qazvin during the seljuk era witnessed the interaction and confrontation of three groups in terms of political and socio-economic aspects: city dwellers, mountain dwellers, and desert wanderers. therefore, in the leading article, an attempt is made to answer the main question of how these three groups interacted with each other and what effect it had on the public atmosphere of the city while exkeywords: qazvin, seljuqs, urban dwellers, mountain dwellers, desert wanderers.