تفکر عثمانیه و انگیزه‌های احمد بن حنبل در ارائه گفتمان تربیع

با کشته شدن خلیفه سوم در سال 35 هجری، بنی‌امیه در کنار شماری از صحابه با طرح خونخواهی وی، در نخستین واکنش به این ماجرا، با راه‌اندازی نزاع و جنگ داخلی، زمینه‌های شکل‌گیری «جریان عثمانیه» را بوجود آوردند. این جریان، علی (ع) را در خونخواهی خلیفه سوم مقصر می‌دانست و خلافتِ پس از پیامبر (ص) را تنها درباره سه خلیفه نخست می‌پذیرفت. تلاش‌های امویان برای به حاشیه بردن فضایل علی (ع) از طریق شبکه راویانش، در نهادینه کردن این اندیشه موثر بود و بعدها مبارزات سیاسی عباسیان – برای پررنگ‌تر کردن نقش عباس عموی پیامبر نسبت به ابوطالب (ع) پدر علی (ع) - با علویان، در ماندگاری این نظریه نقش بسزایی داشت. پس از سقوط امویان و برآمدن عباسیان، تلاش‌های احمد بن حنبل (164-241 ق) در طرح اندیشه تربیع یعنی پذیرش امام علی (ع) به‌عنوان خلیفه چهارم، گامی اساسی در ایجاد وحدت اسلامی بود. پژوهش حاضر قصد دارد  پاسخ این پرسش را بیابد که:زمینه‌های ابعاد مختلف اندیشه تربیع در بینش ابن حنبل چه بود؟ دستاوردهای پژوهشی نشان می‌دهد که ابن حنبل با در نظر داشتن فضای دوستی اهل‌بیت (ع) در سده سوم، در پی پاسخگویی به دل‌بستگی‌های فکری عصر خود، و برای پایان دادن به تنش‌های کلامی به بسط نظریه تربیع کمک کرد. این پژوهش بر پایه نگره «تناسب حاکمیت و باور سازی مذهبی» واکاوی تحولات حدیث‌گرایی در سده سوم، به واکاوی اندیشه تربیع در بینش احمد بن حنبل با روش توصیف و تحلیل داده‌های تاریخی و حدیثی در این قرن می‌پردازد.

osmaniye thought and ahmad-ibn-hanbal’s motivations in presenting the discourse of tarbi’a

following the assassination of the third caliph in 35 a.h. and the imposed wars upon imam ali the ground was prepared for the rise of osmaniye thought in a part of islamic world. the umayyadsattempts to marginalize imam ali’s virtues through their narrators network played a widespread role and later the abbasid’s political campaigns in internalizing and perpetuating this thought and theory, perspectively. after the fall of umayyads and ascending of abbasids to the throne and with the maturity of ahl-e-hadis, ahmad-ibn-hanbal (164-241 a. h.) contributed to the islamic solidarity through introducing tarbi’a thought, i.e. accepting imam ali as the fourth caliph. the present research attempts to consider this thought through analyzing and describing the history of this thought. it also resolves to answer the question of& what have been the backgrounds of tarbi’a in ibn-hanbal’s perspective?&. the findings of this research suggest that with the help of ahl-e-bayt and influence of hadis narrators famous for their love of ahl-e-bayt, ibn-e hanbal set out to answer intellectual questions of his age, mitigate verbal disputes and carry out religious desensitizing in society. this research, based on the& sovereignty symmetry and religious belief-making approach and through considering hadis changes in the third century, set out to analyze and describe tarbi’a in ahmad-ibn-hanbal’s perspectives.