نگرشی بر تعامل / تقارب تشیع و تصوف در ایران قرن هشتم هجری

یکی از مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز تشکیل حکومت صفویه در ایران؛ برقراری ارتباط نزدیک شیعیان با صوفیان در قرن هشتم هجری است. پس از حمله مغول به ایران بسیاری از مردم برای در امان‌ماندن از کشتار آنان به دیرها و خانقاه‌هایی که صوفیان در حاشیه شهرها ساخته بودند پناه بردند. به همین سبب اندیشه صوفیه به‌لحاظ کمی در بین مردم گسترش یافت و مردم تصوف را التیام دهنده‌ی رنج‌ها و تنها سرپناه خود یافتند. در این دوره شیعیان امامی به‌دنبال نزدیکی تشیع و تصوف از طریق مولفه‌های مذهبی و فکری برآمدند و تلاش بسیاری از بزرگان شیعه معطوف به این امر گردید. این مقاله به‌دنبال پاسخگویی بدین پرسش است که نزدیکی تشیع و تصوف در قرن هشتم هجری و بهره‌مندی از ظرفیت آنان و نیز تاثیرشخصیت‌های شیعی و صوفی بر این جریان چگونه بوده‌است؟ فرضیه این است که حاکمیت مغول و ایجاد فضای باز مذهبی موجب نزدیکی تشیع و تصوف و به‌تبع آن شکل‌گیری گفتمان شیعی – صوفی و در نتیجه گسترش مذهب تشیع گردید. نتایج پژوهش حاکی از آن است که علما و بزرگان شیعه با شناسایی ظرفیت‌های موجود در بطن جامعه تصوف قرن هشتم هجری و هم‌چنین اقبال اکثریت مردم از این فرقه؛ در نزدیکی دیدگاه‌های مذهبی تشیع و تصوف به موفقیت‌هایی نائل آمدند و با ایجاد گفتمان شیعی – صوفی زمینه‌های گسترش مذهب تشیع در بین آحاد مردم و در نتیجه شکل‌گیری حکومت‌های شیعی را فراهم نمودند. نظر به اهمیت موضوع این پژوهش به‌روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه‌بر منابع کتابخانه‌ای انجام‌گرفته است.

attitude toward interaction / convergence shi’ism and sufism in iran the eighth century ah

one of the most important factors in the organization of the safavid government in iran is the establishment of close relations between shiites and sufis in the eighth century ah. after the mongol invasion of iran, many people took refuge in monasteries and monasteries built by sufis on the outskirts of cities to escape their slaughter. as a result, sufi thought spread slightly among the people, and the people found sufism to be the cure for their sufferings and their only refuge. during this period, imami shiites sought the closeness of shiism and sufism through religious and intellectual components, and the efforts of many shiite elders were focused on this matter. this article seeks to answer the question of how close shiism and sufism were in the eighth century ah and benefited from their capacity, as well as the influence of shiite and sufi personalities on this process? the hypothesis is that the mongol rule and the creation of an open religious space led to the closeness of shiism and sufism and, consequently, the formation of the shiite-sufi discourse and, consequently, the spread of the shiite religion. the results of the research indicate that shiite scholars and elders by identifying the existing capacities in the heart of the sufi community of the eighth centuryah and also the success of the majority of people from this sect; they achieved success near the shiite and sufi religious views, and by creating a shiite-sufi discourse, they provided the grounds for the spread of the shiite religion among the people and, as a result, the formation of shiite governments. due to the importance of the subject of this research, it has been done in a descriptive-analytical method and relying on library resources.