اقدامات حکومت قاجار درباره هویت ترکمانان (1344-1210ق/1795-1925م)

ترکمانان مجموعه قبایلی هستند که از سده 5ق/10م تا 13ق/19م از آن سوی سیردریا به ایران مهاجرت کرده‌اند. آن دسته از این قبایل که پیش از سلسله صفویه (907-1135ق/1501-1722م)، به ایران کوچیده‌اند، تدریجاً با فرهنگ آن درآمیختند، اما مهاجران پس از آن با جبهه‌گیری در برابر صفویه و سلسله‌های جانشین آنان، شرق ایران را عرصه غارت مکرر و دراز‌مدت قرار دادند. زوال صفویه، زمینه حملات شدیدتر و تسلط تدریجی آنان بر بخش زیادی از شمال شرق ایران را درپی داشت. حکومت قاجاریه که خود از ترکمانان مستحیل در فرهنگ ایران بود، تلاش کرد با رویکردی غالباً نظامی این طوایف تازه وارد را هویت نو بخشیده با حکومت خود سازگار کند. پژوهش حاضر به تبیین این سیاست و دلایل ناکامی آن می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد که افزون بر تاثیر سوء متغیرهایی چون توسعه‌طلبی روسیه، تحرکات ازبکان و منافع قدرتهای محلی خراسان، عدم اهتمام کافی قاجاریه به راهکارهای فرهنگی، موجبات اصلی شکست آنان بوده‌ است. اندک موفقیت قاجاریه نیز عمدتاً حاصل اقدامات فرهنگی بود، رویکردی که جانشین آنان را با همراه کردن اقدامات سیاسی نظامی و البته خنثی شدن یا نابود کردن متغیرات پیش گفته، موفق به ایجاد هویت نو و درآمیختن ترکمانان باقی‌مانده در خاک کشور با سایر ایرانیان کرد.

Unsuccessful Identification: Qajar Iran and the Turkmen question (1210-1343/1795-1925)

The Turkmens were clans of the Ural–Altaic tribes who migrated to Iran between the 10th and 16th centuries, from the other side of Syr Darya. The Turkmen’s tribes who had migrated to Iran before the Ṣafavid dynasty (R.15011722) gradually assimilated into Iran’s culture and connected with other Iranians. However, after the establishment of the Ṣafavid, the tribes who entered Iran took actions against the Iranian dynasties, and until the late nineteenth century repeatedly plundered the northeast of Iran. These newlyarrived Turkmen tribes, who settled in northern Khorasan and eastern Astarābād, converted to Sunni Islam under the influence of the Uzbeks of Bukhara. Following the Uzbek scholars, Turkmens were given the right to loot and kill the Shia Muslims. In Turkmens perception death at the hands of Shias was looked upon as martyrdom. Interestingly, when Turkmens changed their religion to Shia Islam, they stopped looting and killing Iranian Shias and took actions against other Turkmens. Anyway, the Qajars who themselves were assimilated Turkmens and had a long term ties with these newlyarrived Turkmen tribes, tried to give them the Iranian identity and prevent them from looting. However, Qajar strategies ended in failure. In this paper, I will show what strategies the Qajars adopted towards the Turkmens. I will further discuss the reasons behind their failure and would provide some analysis.