مشروطیت، آزادی‌خواهی و ستیز با استبداد در اندیشۀ دهخدا

دهخدا، یکی از تاثیرگذارترین نخبگانِ سیاسی ادبی ایران در روزگارِ مشروطیت است. او، با قلمی توانمند و نگاهی نافذ، در طولِ سالیانِ دراز، به مهم‌ترین مسائلِ سیاسی ایرانِ روزگارِ مشروطه پرداخته بود. در میانِ اهلِ ادب و فرهنگ، شاید، کمتر کسی به‌اندازۀ دهخدا پیدا می‌شد که هم در عرصۀ اندیشه و هم در عرصۀ عمل به‌عنوانِ ناظری آگاه و ناقد، وضعیتِ موجود را بشناسد. شناختِ ایده‌هایِ مهمِّ سیاسیِ او، ورایِ شخصیتِ ادبی و فرهنگیِ والایش، نقشِ مهمّی در فهمِ درست از مشروطیت دارد. او، یک «ترقّی‌خواهِ» تمام‌عیار بود که نگاهی ملّی و ایرانی به این مقوله داشت که نمودِ مهمِ آن را در لغت‌نامۀ ارجمندش می‌توان دید. بر مبنایِ این ترقّی‌خواهی، او مشروطیت را، در وجهِ ایجابی، نظامی سیاسی ‌حقوقی و مبتنی بر آزادی می‌دانست و در وجهِ سلبی، آن را مُضادِّ «استبداد» تعریف می‌کرد. دهخدا را باید در تداومِ اندیشه‌گرانِ رده اوّلِ عصرِ قاجار دانست، که از آنان گامی فراتر می‌نهد و به‌سویِ فهم و درکِ متفاوتی از آن گام برمی‌دارد. این مقاله، سعی در تبیینِ درکِ دهخدا از مشروطیت، با در نظر داشتنِ جایگاهِ او در تاریخِ فکرِ جدید ایران‌زمین است.

Constitutionalism, libertarianism, and Conflict with despotism in the thought of Dehkhoda

Dehkhoda is one of Iran's most influential literary political elites in the constitutional era. He has dealt with the most important political issues of Iran's constitution in the course of many years, with a powerful pen and a penetrating view. Among the literate and the cultural, at least, there was at least one person who was as knowledgeable as the Dehkhoda who knew the status quo in both thought and action. Understanding his important political ideas, beyond his literary and cultural personality, plays an important role in the proper understanding of constitutionalism. He was a fullfledged progressive who had a national and Iranian view of the important feature of his valuable vocabulary. On the basis of this rise, he regarded constitutionalism as a positive, legal, libertarian political system, and in the negative sense defined it as an antithesis of despotism. Dehkhoda must be regarded as a continuation of the early intellectuals of the Qajar era, who go beyond them and move towards a different understanding and understanding. This article seeks to explain Dehkhoda's understanding of constitutionalism, given her place in modern Iranian intellectual history.