رساله تذکره الائمه؛ ویژگی‌ها و چالش‌های کتابشناسی پیرامون آن

رساله تذکره الائمّه در مشهد و در سده یازدهم هجری نوشته شده است. کتابشناسان و نسخه پژوهان درباره این رساله متفاوت سخن گفته اند. برخی آن را به علامه محمد باقر بن محمد تقی مجلسی نسبت داده اند و شماری هم آن را به محمدباقر بن محمد تقی لاهیجی؛ همچنانکه زمان تالیف آن را هم یکسان ذکر نکرده اند. نوشتار حاضر دستاورد شناسایی و تهیه نسخ خطی و سنگی مختلف این رساله و تهیه بسیاری از آنها و نیز تصحیح و مقابله آنها با یکدیگر، علاوه بر بررسی ویژگی های این رساله است. این نوشتار با التفات به شواهد درون متنی و توجه به نسخ خطی باقی مانده از این رساله نشان خواهد داد که مشکل اصلی در اختلاف کتابشناسان و نسخه پژوهان درباره اینرساله آن بوده که احاطه جامع و کافی نسبت به همه نسخ این رساله نداشته اند؛ افزون بر اینکه به تحلیل محتوا و ویژگی های این رساله و شواهد درون متنی و برون متنی دال بر مولف و زمان تالیف هم توجه درخوری ننموده اند. دستاورد این تحقیق آن است که ما با دو اثر مواجهیم. یک اثر اصل رساله تذکره الائمّه است که توسط علامه مجلسی نوشته شده است و اثر دیگر تلخیصی است از آن که توسط کسی که خود را شاگرد علامه می داند؛ نوشته شده است .البته او را هم محمد باقر بن محمد تقی لاهیجی خوانده اند. علی رغم این احتمال که رساله در 1075 هجری نوشته شده باشد شواهدی در اختیار است که رساله باید در 1085 نوشته شده باشد.

Tazkirāt AlA’ima; Features and bibliographic challenges around it

Disagreement exists among historical biographers in attributing the authorship of Tazkira alA’ima to either Allāma Muhammad Bāqir Bin Muhammad Taqii Majlesi or his contemporary scholar of the same name, Muhamad Bāqir Bin Muhammad Taqi Lāhiji. The remaining manuscripts of this book have also been attributed to both writers. The similarity of their first names as well as their fathers’ names on the one hand and their contemporaneity on the other, has paved the way for this ambiguity. The present study tries to find the original author of the book through following 3 steps: 1) by Analyzing the intextual evidence. 2) By analyzing the extracted evidence from the remaining manuscripts of this treatise. 3) By reviewing the reports of the historical biographers. This study suggests that the remaining manuscripts of this treatise fall into two categories: Those which contain the original text of Tazkira alA’ima and those that cover its abridged form. The original version of the treatise is the work of Allāma Majlesi. Even though there is no direct mention of Lāhiji within the remaining manuscripts, a number of biographical books have remarked on it.