منابع آگاهی دیپلماتیک در ایران دوره قاجار

آگاهی پروسه‌ای اکتسابی است که انسان در تعامل با دیگران و در فرآیند آموزش کسب می‌کند. با توجه به حاکمیت قواعد سنتی بر حوزه‌ی مناسبات دیپلماتیک ایران، نیاز به بروزرسانی این قواعد ضروری می‌نمود. روند تدریجی تشکیل و نهادینه شدن وزارت دول خارجه در طول دوره‌ی قاجار، این فرصت را فراهم آورد تا با برداشتن گامی در راستای این انسجام، منابع آگاهی‌بخش دیپلماتیک آن نیز تحول یافته و با سیر مدرنیزاسیون اداری این نهاد منطبق گردد. منابع آگاهی دیپلماتیک به منشا دانش در این حوزه اطلاق می‌شود؛ سیر تحول این منابع مساله پژوهش حاضر است. منابع آگاهی دیپلماتیک کدامند؟ و مسیر تحول آن در طول دوره‌ی قاجار چگونه بود؟ سوالی اساسی است که مساله‌ی پژوهش حاضر را شکل می‌دهد. بنابراین فرضیه‌ی تحقیق اینگونه تنظیم شد: سیر تحول منابع آگاهی دیپلماتیک در ایران سیری است از کسب آگاهی شفاهی به سمت آگاهی مبتنی بر آموزش. تحول منابع آگاهی در دوره‌ی قاجار ارتباطی دوسویه با رشد نهاد دیپلماتیک دارد یعنی تحول در منشاهای آگاهی، تحول در نهاد را نیز به دنبال داشته است و بالعکس؛ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد در دوره‌ی اول قاجار منشاهای آگاهی عموما شفاهی هستند و با گسترش مناسبات خارجی، آگاهی تجربی نیز شکل می‌گیرد. در دوره‌ی تحول تشکیلات دیپلماتیک، شاهد رشد آگاهی تجربی و گام‌های آن به سوی آگاهی مبتنی بر آموزش هستیم؛ این پروسه در دوره‌ی آخر قاجار با تشکیل مدرسه‌ی عالی علوم سیاسی تکمیل و منشا آگاهی‌های دیپلماتیک به آموزش مدون تغییر می‌یابد. در جستار حاضر با روش توصیفیتبیینی به سیر این تحول پرداخته می‌شود.

The sources of diplomatic awareness in Iran during the Qajar period

awareness is an acquired process that one acquires in interacting with others in the process of education. Given the rule of traditional rules in the field of diplomatic relations with Iran, it was necessary to update these rules. The gradual process of formation and institutionalization of the State Department during the Qajar era provided the opportunity to transform its diplomatic awareness resources and adapt to the administrative modernization of the institution by taking a step towards this cohesion. The sources of diplomatic awareness refer to the origin of knowledge in this field; the evolution of these sources is the problem of the present study. What are the sources of diplomatic awareness? And how was it during the Qajar era? It is a fundamental question that shapes the problem of the present study. Thus, the research hypothesis was adjusted as follows: The evolution of the sources of diplomatic awareness in Iran is a shift from acquiring oral awareness to educationbased awareness. The evolution of the sources of knowledge in the Qajar period has a twoway relationship with the growth of the diplomatic institution, namely the change in the sources of consciousness has also led to the transformation of the institution; Empirical consciousness is also formed. In the period of the evolution of diplomatic organizations, we are witnessing the growth of empirical awareness and its steps towards educationbased awareness. The present study deals with the evolution of this process through a descriptiveexplanatory method.