تداوم آیین‌های شهریاری و دیوان‌سالاری ایران باستان در خلافت اسلامی

عرب شبه‌جزیره عربستان با پذیرفتن اسلام وارد مرحله جدیدی از شیوه حکومت شدند. کشورگشایی و فتح سرزمین‌های جدید از زمان ابوبکر آغاز شد اما فتوح اصلی از زمان خلیفه دوم شکل جدیدی به خود گرفت. اعراب تازه‌مسلمان به نام اسلام به نواحی مختلف ازجمله امپراتوری ایران هجوم بردند و در این هجوم بسیاری از سرزمین‌ها فتح شدند. عرب با فتح سرزمین‌های شرقی با گستره‌ای از شهرها و روستاها برخورد که اداره آن نیاز به بررسی دقیق، مساحی و سرشماری مشمولان باج و خراج داشت. با توجه به این‌که فاتحان دارای پیشینه تمدنی نبودند و بسیاری از آیین‌های ملک‌داری را نمی‌دانستند نیازمند نیروهای ورزیده و دانشمند سرزمین‌های مفتوح شدند. بنابراین، فاتحان عرب با یاری نومسلمانان ایرانی و آشنایی با دیوانسالاری گسترده ساسانی به طراحی دوباره همان تشکیلات اداری با تغییراتی جزئی پرداختند. بهترین یاری گران آن‌ها در اداره این دیوان‌ها و برپایی آیین‌های شهریاری، خاندان‌های اصیل ایرانی بودند که موجب انتقال آیین‌ها و سنن شهریاری ایرانی به حکومت‌های اسلامی شدند. بدین گونه این مسئله مطرح می‌شود: آیین‌ها و سنن شهریاری ایران باستان در چه زمینه‌هایی از خلافت اسلامی تداوم یافت؟ مطابق با مسئله مطرح‌شده، هدف این مقاله، بررسی پیامدهای تداوم آیین‌ها و سنن شهریاری ایران باستان در خلافت اسلامی است. نگارنده جهت بررسی متغیرهای تداوم آیین‌ها و سنن شهریاری ایران باستان و خلافت اسلامی از روش پژوهش توصیفی تحلیلی و اسنادی به شیوه کتابخانه‌ای بهره برده و به این نتیجه دست‌یافت: حاکمان عرب مسلمان با گماردن ایرانیان در مصادر اداری و دیوانی نه‌تنها به قوام و استحکام بنیان‌های خلافت اسلامی یاری رساندند، بلکه با استعانت از آن‌ها در جهت برپایی آیین‌ها و سنن شهریاری، موجب تداوم و استمرار ملک‌داری ایرانی به دوره اسلامی شدند