تجزیه‌وتحلیل انگیزه‌های سیاسی مهاجرت اسماعیل میرزا به گیلان

مهاجرت اسماعیل‌میرزا به گیلان یکی از وقایع مهم تاریخی دودمان صفویه به شمار می رود؛ زیرا پس از روابط خصمانه آق‌قویونلوها با فرزندان حیدر، برای صوفیان که علاقه‌مند به حیات سیاسی و اجتماعی طریقت صفوی بودند، چاره‌ای جز فرار از قلمرو ترکمانان باقی نماند. با بررسی گزارش‌های موجود درباره انگیزه سیاسی صوفیان اهل اختصاص از انتقال اسماعیل میرزا به گیلان می‌توان به این نتیجه رسید که آن ها با توجّه به قرابت فکری و مذهبی حاکمان محلی گیلان به‌عنوان مهم ترین کانون  تشیّع در ایران، از این موقعیت به‌منظور حفظ طریقت صفوی و ایجاد بستر سیاسی برای دستیابی به قدرت سود جستند تا در فرصت مناسب و با استفاده از حمایت صوفیان ایران و آناتولی و هم چنین حامیان شیعی خود در گیلان برای کسب قدرت استفاده نمایند. در این پژوهش نگارنده سعی دارد تا با استفاده از منابع تاریخ محلی و مآخذ عصر صفوی، دلایل سیاسی و مذهبی  مهاجرت اسماعیل میرزا به گیلان را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد. به نظر می رسد موقعیت مذهبی و پیوند تاریخی طریقت صفوی با گیلانیان ، یکی از مهم ترین انگیزه های انتخاب صوفیان در دوره بحرانی برای مهاجرت اسماعیل میرزا به گیلان باشد. روش بررسی در پژوهش حاضر با تکیه بر روش تاریخی و با استناد به داده های منابع مستند و مهم این دوره انجام می پذیرد.

Analysis of the political motives of Ismaeil Mirza’s migration to Guilan

One of the most significant events of the history of Safavid era is  Esmaeil Mirza’s immigration to Guilan which has been reported differently in the  historic sources of this dynasty. Lahiji’s report , among all the other sources of safavid period , has got a special importance. Since he observed Esmaeil Mirza’s social, political and intellectual developments in person, he had the opportunity to write the first report about him in his history book. This report is rather brief , eventough it is  so significant. There are other sources which refer to some aspects of Esmaeil Mirza’s  presence in Guilan. Such writers had an access to some documents and compiled this part of Esmaeil Mirza’s life based on these documents, although they didn’t witness his presence in Lahijan. The most important question of the present research paper is: How have Safavid sources regarded Esmaeil Mirza’s immigration to Guilan? Considering the above mentioned question, one can propose the theory that sources of this era, at first  under  the impact of Lahiji’s report, and then under the influence of fictional narratives as well as verbal quotations reported this historic event. In the current research, the researcher is trying to present the most authentic report about Esmaeil Mirza’s presence in Lahijan through a  comparative assessment of  five major sources of the safavid peroid.