ارائه مدل رفتار شهروندی سازمانی معلمان مدارس دولتی ایران

هدف: پژوهش حاضر با هدف ارائه مدل رفتار شهروندی سازمانی معلمان مدارس دولتی ایران انجام شد.روش ‌شناسی: مطالعه حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه اجرا کیفی مبتنی بر نظریه داده‌بنیاد بود. جامعه پژوهش خبرگان آموزش‌وپرورش ایران در سال 1399 بودند. حجم نمونه طبق اصل اشباع نظری 28 نفر برآورد که پس از بررسی ملاک‌های ورود به مطالعه با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها از مصاحبه نیمه‌ساختاریافته استفاده شد که روایی آن را روش مثلث‌سازی تایید و پایایی آن با روش ضریب توافق بین دو کدگذار 0.83 برآورد شد. داده‌ها پس از گردآوری با روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی مبتنی بر نظریه داده‌بنیاد در نرم‌افزار  maxqda  نسخه 2020 تحلیل شدند.یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که رفتار شهروندی سازمانی معلمان مدارس دولتی ایران دارای 178 مفهوم و 23 مقوله فرعی در 12 مقوله اصلی بود. در پدیده محوری رفتار شهروندی سازمانی معلمان، دو مقوله اصلی تغییرات راهبردی نظام آموزش‌وپرورش (با دو مقوله فرعی همگامی با تغییرات و تحولات جدید و رشد سجایای اخلاقی و روحیه ازخودگذشتگی) و نگرش‌های توسعه‌گرایانه سازمانی (با دو مقوله فرعی توسعه کنش‌های مشارکتی و برون‌دادهای توسعه‌ای نظام آموزشی کارآمد) به‌عنوان شرایط علی، سه مقوله اصلی ویژگی‌های رهبری سازمانی (با دو مقوله فرعی گرایش‌های نیک‌خواهانه رهبران و رفتارهای رهبری موثر و پویا)، ویژگی‌های فردی پیروان (با دو مقوله فرعی ارزش‌های آرمانی و هنجارهای رفتاری) و ویژگی‌های سازمانی (با دو مقوله فرعی فرهنگ سازمانی ارزش‌مدار و جو سازمانی شفقت‌محور) به‌عنوان شرایط زمینه‌ای، دو مقوله اصلی سرمایه جمعی (با دو مقوله فرعی سرمایه روانشناختی اجتماعی و فرهنگ عمومی) و تغییر ارزشی (با دو مقوله فرعی رشد ارزش‌های کثرت‌گرایی و رشد فرهنگی اجتماعی) به‌عنوان شرایط مداخله‌گر، سه مقوله اصلی راهبردهای سازمانی (با دو مقوله فرعی آموزش کارکنان و فرهنگ سازمانی محرک)، راهبردهای مدیریتی (با یک مقوله فرعی رهبری کارآمد) و راهبردهای اجتماع‌محور (با دو مقوله فرعی بازنمایی نقش فرهنگیان و توسعه فرهنگ عمومی) به‌عنوان راهبردها و دو مقوله اصلی فردی (با دو مقوله فرعی پیامد روانشناختی و توسعه عمل‌گرایی فردی) و سازمانی اجتماعی (با دو مقوله فرعی سازمان فرابالنده و پویایی اجتماعی) به‌عنوان پیامدها شناسایی شدند. در نهایت، مدل پارادایمی رفتار شهروندی سازمانی معلمان مدارس دولتی ایران طراحی شد.بحث و نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج پژوهش حاضر، برنامه‌ریزی برای بهبود رفتار شهروندی سازمانی معلمان مدارس دولتی ایران از طریق مفاهیم و مقوله‌های اصلی و فرعی ضروری است.

Presenting the Model of Organizational Citizenship Behavior of Iranian Public School Teachers

Purpose: The present study was conducted with the aim of presenting the model of organizational citizenship behavior of Iranian public school teachers.Methodology: The present study in terms of purpose was applied and in terms of implementation method was qualitative based on grounded theory. The research population was Iranian education experts in 2020 year. The sample size was estimated according to the principle of theoretical saturation 28 people who were selected by purposive sampling method after reviewing the inclusion criteria. To collect data were used from semistructured interview which its validity was confirmed by the triangulation method and its reliability was estimated by the agreement coefficient method between the two coders 0.83. Data were analyzed by open, axial and selective coding method based on grounded theory in MAXQDA software.Findings: The results showed that the organizational citizenship behavior of Iranian public school teachers had 178 concepts and 23 subcategories in 12 main categories. In the central phenomenon of teachers’ organizational citizenship behavior, were identified the two main categories of strategic changes of education system (with two subcategories of keeping up with new changes and developments and the growth of moral values ​​and spirit of selfsacrifice) and organizational developmentalist attitudes (with two subcategories of development of participatory functions and external development of an efficient education system) as causal conditions, three main categories of organizational leadership characteristics (with two subcategories of leaders’ benevolent tendencies and effective and dynamic leadership behaviors), individual characteristics of followers (with two subcategories of ideal values ​​and behavioral norms) and organizational characteristics (with two subcategories of valueoriented organizational culture and compassionoriented organizational climate) as underlying conditions, two main categories of collective capital (with two subcategories of social psychological capital and public culture) and value change (with two subcategories of pluralistic values ​​growth and sociocultural growth) as intervening conditions, three main categories of organizational strategies (with two subcategories of staff training and motivating organizational culture), management strategies (with one subcategory of effective leadership) and communitybased strategies (with two subcategories of representing role of Farhangian and development of public culture) as strategies and two main categories of individual (with two subcategories of psychological consequence and development of individual pragmatism) and socioorganizational (with two subcategories of transcendental organization and social dynamism) as outcomes. Finally, a paradigm model of organizational citizenship behavior of Iranian public school teachers was designed.Conclusion: According to the results of the present study, planning is necessary to improve the organizational citizenship behavior of Iranian public school teachers through the concepts and main and sub categories.