اخلاق زیستی و تبیین بایستگی‌های حفاظت و بهره‌وری از منابع آب در راستای آموزه‌های فقه محیط زیست

زمینه: آب از جمله با ارزش‌ترین عوامل زیست محیطی است که سهم بسزایی در حیات و سلامت انسان دارد. مروری گذرا به منابع اسلامی نشان می‌دهد که استفاده بهینه از این موهبت الهی پیوسته مورد تاکید امامان معصوم بوده است. فقهای مسلمان نیز با بر شمردن دوازده نوع آب کوشیده‌اند تا بسته به شرایط مختلف اقلیمی از یک سو با طرح الگوی دینی، شیوه درست مصرف کردن آب را به عموم مسلمانان نشان دهند، از سوی دیگر، با تعیین شاخص‌های دینی، از هدر رفتن و آلودگی آن جلوگیری کنند. پرسش اصلی در بررسی اخلاقی ـ فقهی بهره‌وری از منابع آب آن است که آیا می‌توان رابطه‌ای منطقی و معنی‌دار بین اصول اخلاق زیستی، و آموزه‌های دینی مرتبط با محیط زیست به دست آورد. در این پژوهش بر آن هستیم تا با بهره‌گیری از منابع فقهی، الگویی اخلاقی ـ دینی در بهره وری و حفاظت از آب به عنوان یکی از عوامل طبیعی زیست محیطی ارائه کنیم.روش کار: این پژوهش به صورت توصیفی و کتابخانه‌ای انجام و تلاش شده است، پس از توضیح مفاهیم، مبانی و اصول اخلاق زیستی، جایگاه دو اصل عدالت و ضرر نرسانی در آموزه‌های دینی (فقهی) مورد واکاوی قرار گیرد و بر اساس آن، چگونگی و پیامدهای بهره‌وری از منابع آب ارزیابی فقهی ـ اخلاقی شود.یافته‌ها: بررسی حاضر بیانگر این واقعیت است که از یک سو، اصول اخلاق زیستی، اصولی جهان شمول بوده و به لحاظ خاستگاه عقلایی آن، از دیرباز مورد تایید رهبراندین مبین اسلام بوده‌اند و از سوی دیگر، فقهای مسلمان قرن‌ها پیش از تدوین این اصول، با تکیه به آموزه‌های دینی (قرآن و سنت)، ضمن توجه به آن‌‌ها و در قالب گزاره‌های فقه محیط زیست، درصدد بیان وظایف انسان‌ها در برخورد با منابع زیست‌محیطی از جمله آب‌های سطحی و زیر سطحی بوده و هستند.نتیجه‌گیری: دو اصل عدالت و ضرر نرسانی، دو اصل اخلاق زیستی حاکم بر بهره‌وری از منابع زیست محیطی، از جمله منابع آبی است و هرگونه استفاده از این منابع بدون درنظر گرفتن آن‌ها، کاری غیراخلاقی و هم‌زمان، عملی حرام خواهد بود.