مروری از یوژنیک تا حق ثبت از دیدگاه ژنتیکی، حقوقی و حقوق بشری

یوژنیک، جنبشی علمی که با حذف ژن‌های نامطلوب و تکثیر ژن‌های مطلوب درصدد اصلاح نژاد انسان است، از اواخر سده نوزدهم مورد توجه بسیاری از دانشمندان قرار گرفت. این علم جهت رسیدن به هدف خود یعنی اصلاح نژاد انسان، دوره‌های زمانی مختلفی را تا به امروز تجربه کرده و برنامه‌های مختلفی در راستای آن اجرایی شده است. از جمله مهم‌ترین اقدامات عملی و البته تکان‌دهنده در این راستا، عقیم‌سازی است که دلیل اصلی آن، اقتصادی، یعنی کاهش هزینه‌های پزشکی و اجتماعی مراقبت از افراد فقیر و بیماران عقب‌مانده جسمی و ذهنی بوده است. اما بعدها، اصول و عقاید یوژنیک به لحاظ پایه علمی، نژادی و نقض حقوق بشر شدیداً مورد انتقاد قرار گرفت. برخی معتقدند که امروزه، یوژنیک به صورت منفی در جریان است و برنامه‌هایی در این راستا صورت می‌گیرد. در حال حاضر، از زاویه نگاه جرم‌شناسی، جامعه‌شناسی، سیاست جنایی، سیاست اجتماعی- اقتصادی و غیره، انتقادهایی بر یوژنیک و علوم مرتبط وارد شده که از جمله آنها حق ثبت ژن‌های انسانی است. این مقاله، ترجمه اثری اخیر از دانیل کِولِس، استاد تاریخ علم دانشگاه ییل، در بررسی سیر تحولات یوژنیک و تغییر مفاهیم آن، امروزه، به صورت علوم نوین بیولوژی مولکولی و بیوتکنولوژی است و به نکاتی در خصوص حق ثبت ژن‌های انسانی می‌پردازد.