اشتراکات اخلاقی تحصیل تابعیت در فقه اسلامی و حقوق موضوعه

زمینه و هدف: تحصیل تابعیت یکی از موضوعات حقوقی و سیاسی پراهمیت در جوامع معاصر است که نگرش‌های مختلفی نسبت به آن از ابعاد گوناگون، وجود دارد. در این راستا، هرچند نگرش‌های حقوق موضوعه و فقه اسلامی دو نگرش متفاوت هستند، اما یافتن نقاط اخلاقی مشترک در تحصیل تابعیت تا حدود زیادی می‌تواند میان نگرش فقهی و حقوقی سازش ایجاد کند. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر درصدد است بر اساس روش توصیفی کتابخانه‌ای با ارائه تلفیقی از مبانی عقیدتی و مادی، به بررسی مفهوم تابعیت از منظر فقهی حقوقی بپردازد. ملاحظات اخلاقی: در تمام مراحل نگارش پژوهش حاضر، ضمن رعایت اصالت متون، صداقت و امانتداری رعایت شده است. یافته‌ها: فقه اسلامی، هرچند تحصیل تابعیت را بر دو پایه اعتقاد و عضویت در حکومت اسلامی (پیمان) مورد توجه قرار می‌دهد، اما از جهت توجه به اصول تحصیل تابعیت در حقوق موضوعه که بر خاک (محل تولد) و خون (نسبت) تاکید می‌کنند، رویکرد اخلاقی مشابهی اتخاذ می‌کند. بنابراین آنچه در حقوق موضوعه در نزد کشورهای مختلف و حقوق داخلی ایران درباره تابعیت اتخاذ می‌شود، سازگاری بالایی با رویکرد فقهی دارد. نتیجه‌گیری: آنچه از نظر اخلاقی در فقه اسلامی و حقوق موضوعه به چشم می‌خورد، تلاش برای از بین‌بردن و به حداقل‌رساندن تابعیت مضاعف است. همچنین اصول و مبانی فقهی، از جمله اعطای حقوق شهروندی به غیر مسلمانان قابل تسری به حقوق بی‌تابعیت‌ها است و از این جهت در فقه اسلامی، نگرش اخلاقی سازنده‌ای نسبت به کاهش و از بین‌بردن بی‌تابعیتی وجود دارد. در مجموع، تلاش برای کمک به بی‌تابعیت‌ها به دلیل بروز مسائلی نظیر جنگ، قحطی و آشوب داخلی کشورها و همچنین مقابله با ترویج تابعیت مضاعف به دلیل تکالیف شهروندی دشوار از جمله اصول اخلاقی ریشه دوانده در حقوق موضوعه و حقوق بین‌المللی و فقه اسلامی است.