جایگاه حق و تکلیف در شکل‌گیری اخلاق زیستی مطلوب در خانواده از نظر مرتضی مطهری

زمینه و هدف: عوامل متعددی بر شکل‌گیری اخلاق زیستی مطلوب در خانواده نقش دارند که از جمله مهم‌ترین آنان، حقوق و تکالیف اعضای خانواده از جمله زن و شوهر به عنوان اساس نظام خانواده است. با توجه به اهمیت ارتباط حق و تکلیف و شکل‌گیری اخلاق زیستی مطلوب، پژوهش حاضر به بررسی این مهم از منظر مرتضی مطهری پرداخته است. مواد و روش‌ها: با توجه به ماهیت نظری و کیفی موضوع این مقاله، روش مورد استفاده تلفیقی توامان از دو روش متن‌گرایی و زمینه‌گرایی است که طی آن هم بر متون و فهم معنای آن ها تمرکز می شود و هم شرایط تاریخی و بستر سیاسی تالیف این متون و نیز تحولات فکری و اجتماعی زمانه مولف بررسی می شود. اطلاعات نیز به شیوه اسنادی و از طریق فیش برداری گردآوری می شود. ملاحظات اخلاقی: اصول مرتبط با اخلاق در پژوهش و به ویژه امانتداری در استناد به متون و ارجاعات مقاله، رعایت گردیده است. یافته‌ها: در آثار مطهری، الگوی اخلاق زیستی مطلوب در خانواده بر مبنای احترام به حقوق و تکالیفی است مبتنی بر استعداد فطری و توانایی اکتسابی و همچنین حاکم شدن حسن معاشرت (عاشروهن بالمعروف). همچنین، مبنا بودن اصل تساوی به معنای درک تفاوتهای فردی، وفاداری و از خودگذشتگی در خانواده و فراهم ساختن اسباب لازم برای تربیت فرزندان صالح و نیکو از جمله ابعاد اخلاق زیستی  مطلوب در نظام خانواده هستند. نتیجه‌گیری: الگوی نظام اخلاقی خانواده از نظر مطهری مبتنی بر نفی رویکرد مادی‌گرایانه در انجام حقوق و تکالیف، پذیرش تفاوت‌ها به عنوان عاملی برای شناسایی حقوق و تکالیف، توجه به تفاوت‌های فردی، پذیرش اختلافات فطری و توانایی‌های اکتسابی انسان‌ها به عنوان اصلی مکمل و پیشران در نظام خانواده و همچنین تعبیر هدیه‌گونه از مهریه است. در الگوی اخلاق زیستی در خانواده از نظر مطهری، حتی به جزئی‌ترین امور از جمله اشتغال زنان، آرایش و معطربودن و گفتار و کلام زوجین نیز توجه خاصی نشان داده شده است.