تاملی بر چالش‌های اخلاقی مدرنیته در مواجهه با حقوق محیط زیست

زمینه و هدف: شکل‌گیری حقوق محیط زیست، در پاسخ به برخی بحران‌های اخلاقی فلسفی دوره مدرن بوده است. سوال اساسی این است که از لحاظ مبانی، حقوق محیط زیست با چه چالش‌های اخلاقی در دوره مدرن مواجه است؟ در این مقاله کوشیده شده است، برخی چالش‌های اخلاقی دوران مدرن در ارتباط با حقوق محیط زیست، تحلیل و ارزیابی شوند.مواد و روش‌ها: این مطالعه با روش تحلیلی توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و سایر منابع در دسترس به مساله فوق پرداخته است. رویکرد روش‌شناختی پژوهش حاضر هم مبتنی بر دگماتیسم حقوقی (توصیف نظام حقوقی موجود) و هم روش سیستمی (نقد کفایت، سودمندی و کارکرد قواعد کنونی) است.ملاحظات اخلاقی: در تمامی مراحل نگارش مقاله، صداقت و امانتداری رعایت شده است.یافته‌ها: اجمالاً چهار دسته چالش اخلاقی تحلیل شده است: 1 چالش انسان‌محوری و خودمحوری؛ 2 دوگانه‌انگاری محیطی؛ 3 فایده‌گرایی و اصالت سود؛ 4 ارزش ابزاری طبیعت. در نهایت از ضرورت توجه اخلاقی به حقوق محیط زیست و توجه به اخلاق جدیدی تحت عنوان «اخلاق زمین» دفاع شده است. فرض اساسی این مقاله بر این مبنا استوار است که مبانی اخلاقی مدرنیته در ارتباط با بهره‌برداری از محیط زیست و منابع طبیعی نیازمند بازبینی جدی است، چه اینکه نمی‌توان بدون توجه به چالش‌های مذکور به حفاظت از محیط زیست و کارآمدی نظام حقوق محیط زیست در جهان خوش‌بین بود.نتیجه‌گیری: در نظام حقوق محیط زیست با چهار دسته چالش اخلاقی فوق مواجهیم. این دانش جهت رسیدن به اهداف غایی خود نیازمند توجه به این مبانی به ویژه در وضع قوانین و مقررات زیست‌محیطی است.