تحلیل و ارزیابی مبانی اخلاقی رویکرد حقوقی زیست‌فناوری متن‌‌باز

زمینه و هدف: رویکرد حقوقی زیست‌فناوری متن‌‌باز درصدد اعمال اصول متن‌‌باز در حوزه نوآوری‌های زیست‌فناوری و با لحاظ ماهیت و ضروریات حوزه مذکور است. این مطالعه با هدف انطباق اصول اخلاق زیستی با مبانی و اصول اسلامی و همچنین با رویکرد حقوقی زیست‌فناوری متن‌‌باز صورت گرفته است تا قابلیت اعمال این رویکرد حقوقی در نظام حقوقی ایران را از منظر اخلاقی توجیه کند.مواد و روش‌ها: در اینجا پس از آشنایی با رویکرد حقوقی زیست‌فناوری متن‌‌باز و ماهیت و اصول اخلاق زیستی با اتخاذ روش توصیفی و بر مبنای منابع پایه و اساسی نظری که از طریق روش کتابخانه‌ای گردآوری شده‌ا‌‌ند، با روش بنیادی بدواً به ارزیابی قابلیت انطباق و اعمال اصول اخلاق زیستی در حقوق ایران و تغییرات ضروری در این زمینه پرداخته و سپس به انطباق رویکرد حقوقی زیست‌فناوری با اصول اخلاق زیستی می‌پردازیم.یافته‌ها: اصول چهارگانه اخلاق زیستی با لحاظ برخی تغییرات با اصول و مبانی اسلامی سازگار بوده و در نظام حقوقی ایران قابل اعمال است. مقدمه اساسی اصل خودمختاری یا استقلال، علم و آگاهی کامل است. تسهیل اطلاع‌رسانی و دسترسی و تبادل آسان و راحت اطلاعات، مواد زیستی و ابزارهای مورد نیاز در نوآوری از مهم‌ترین عناصر و مولفه‌ها در رویکرد زیست‌فناوری متن‌‌باز است؛ این موارد به همراه رویه به اشتراک‌گذاری در رویکرد حقوقی زیست‌فناوری متن‌‌باز در نهایت رویه‌ای موثر و کارآمد را برای کسب آگاهی مخاطبین در قلمرو مورد نظر در بیشترین حد ممکن فراهم می‌سازد، به علاوه رویکرد حقوقی مذکور با رفع موانع و محدودیت‌های زمینه‌ساز تبعیض در دسترسی اشخاص به مواد زیستی و اطلاعات نوآورانه و همچنین تجهیزات مورد نیاز در نوآوری یکی از موانع مهم تحقق اصل استقلال یا خودمختاری را از بین می‌برد. در راستای اعمال اصل خیررسانی و زیان‌نرساندن، بهترین روش برای ارزیابی خطرات و آثار ناشی از نوآوری اتخاذ ابزارهای تبادل اطلاعات یا همان شبکه‌های به اشتراک‌گذاری اطلاعات نوآورانه می‌باشد که یکی از ابزارهای رویکرد حقوقی زیست‌فناوری متن‌‌باز است. بر مبنای اهداف و اصول رویکرد حقوقی زیست‌فناوری متن‌‌باز باید رویکرد مذکور را در راستای تحقق اصل عدالت در اخلاق زیستی دانستملاحظات اخلاقی: اصول چهارگانه اخلاق زیستی قابلیت اعمال رویکرد زیست‌فناوری متن‌باز را از منظر اخلاقی توجیه می‌نماید.نتیجه‌گیری: اصول اخلاق زیستی اعمال رویکرد زیست‌فناوری متن‌‌باز را در نظام حقوقی ایران از منظر اخلاق اسلامی توجیه می‌کند.