وضعیت حق اجتماعی شهروندی با توجه به ساختار حکومتی تیموریان (911-771 ق.)

حق اجتماعی یکی از مولفه‌های حقوق شهروندی است که رفاه و امنیت اجتماعی شهروندان را مورد توجه قرار می‌دهد. این حق شامل: عمران و بازسازی شهرها و روستاها، وجود اصناف مختلف، قوانین و اجرای آن می‌شود. بدین‌گونه با توجه به مولفه‌های شهروندی در ایران اسلامی، چگونه حق اجتماعی شهروندی در دوره تیموریان با توجه به ساختار حکومتی این سلسله، مورد توجه نظری و عملی حاکمان بوده؟ مساله این پژوهش است. بدین‌گونه هدف پژوهش تبیین مولفه‌های حق اجتماعی شهروندان در دوره تیموریان است. جهت بررسی متغیرهای حقوق شهروندی و حکومت تیموریان، از روش توصیفی تحلیلی و تاریخی اسنادی با توجه به شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای استفاده شد. پس از بررسی و تحلیل مولفه‌ها، این نتایج به دست آمد: حق اجتماعی شهروندی یا رفاه و آسایش و امنیت اجتماعی شهروندان تحت حکومت تیموریان، وابسته به دوره‌های صلح یا جنگ بود. در زمان آسایش، تیموریان، برای رونق و عمران نه‌تنها عده بسیاری از معماران، هنرمندان و صنعت‌کاران را از شهرهای دیگر به سمرقند و هرات کوچاندند، بلکه فرامین کاربردی نیز جهت آبادکردن زمین‌ها و عدم مهاجرت روستاییان به شهرهای دیگر صادر نمودند. با رونق شهرها و آبادانی مکان‌های مختلف، اصناف مختلفی همچون معماران، هنرمندان، منجمان، طبیبان، تجار و صنعت‌کاران در این دوره شکل گرفت. قوانین جاری بر آن‌ها بر مبنای دو قاعده عرفی (یاسای چنگیزی) و شرعی (قوانین اسلامی) بود، اما به  تدریج در دوران شاهرخ قوانین تنها بر اساس اصول شرع اسلامی اعمال شد. بدین‌ترتیب در دوره صلح، نظارت دقیق بر اجرای فرامین و قوانین صادره موجب رشد و شکوفایی شهرها و رونق و آبادانی روستاها به  ویژه در خراسان گشت و پیرو آن، از امنیت حاصل‌شده از آن، اصناف رونق گرفتند، اما با ضعف حکومت مرکزی و بی‌نظمی حاصل از آن، نظارت بر قوانین و اجرای فرامین، رو به سستی گرایید که موجب سوءاستفاده عمال و ماموران اجرایی و در نتیجه اجحاف و ظلم در حق شهروندان شد. بنابراین حق اجتماعی شهروندان در دوره تیموریان در رابطه مستقیم با ساختار حکومتی تیموریان و قدرت مرکزی بود.